Εισαγωγή
Το άρθρο 33 του Ποινικού Κώδικα (Ν. 4619/2019) εισάγει έναν νέο λόγο άρσης του καταλογισμού, την “αδυναμία αποφυγής του αδίκου”.
Η διάταξη αυτή ρυθμίζει την περίπτωση του “τραγικού διλήμματος” ή της “σύγκρουσης καθηκόντων”, όπου ο δράστης, λόγω ανυπέρβλητου διλήμματος, αδυνατεί να συμμορφωθεί προς το δίκαιο.
Προϋποθέσεις
Για να εφαρμοστεί η διάταξη του άρθρου 33, οφείλουν να πληρούνται σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
- Ανυπέρβλητο δίλημμα: Ο δράστης να βρισκόταν σε κατάσταση αδυναμίας να επιλέξει μεταξύ δικαίου και αδίκου. Η αδυναμία αυτή οφείλει να είναι αντικειμενική, δηλαδή να μην οφείλεται σε ατομικές αδυναμίες ή ελλείψεις του δράστη.
- Σύγκρουση καθηκόντων: Το δίλημμα να προέρχεται από σύγκρουση καθηκόντων. Ο δράστης να οφείλει, δηλαδή, να επιλέξει ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα καθήκοντα, η τήρηση των οποίων, όμως, είναι αδύνατη ταυτόχρονα.
- Αναλογία προσβολών: Η προσβολή που προκλήθηκε από την πράξη να είναι κατά το είδος και τη σπουδαιότητα ανάλογη με την προσβολή που απειλήθηκε. Ο δράστης, δηλαδή, να μην έχει προκαλέσει δυσανάλογα μεγαλύτερη βλάβη από αυτήν που επιχείρησε να αποτρέψει.
Παραδείγματα
- Στρατιώτης που λαμβάνει εντολή να πυροβολήσει αμάχους: Ο στρατιώτης βρισκόμενος σε σύγκρουση καθηκόντων, αφενός οφείλει να υπακούει στις διαταγές, αφετέρου να μην σκοτώνει αμάχους.
- Γιατρός που καλείται να διαλέξει ποιος από δύο ασθενείς θα λάβει ένα ζωτικής σημασίας φάρμακο: Ο γιατρός βρισκόμενος σε σύγκρουση καθηκόντων, αφενός οφείλει να σώσει όσες περισσότερες ζωές γίνεται, αφετέρου δεν δύναται να επιλέξει αυθαίρετα ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει.
Συμπέρασμα
Η “αδυναμία αποφυγής του αδίκου” αποτελεί έναν νέο και σημαντικό λόγο άρσης του καταλογισμού. Η εφαρμογή της διάταξης αυτής οφείλει να γίνεται με φειδώ και λαμβάνοντας υπόψη όλα τα στοιχεία της κάθε περίπτωσης.
Σημείωση: Η ανάλυση του άρθρου 33 ΠΚ δεν αποτελεί νομική συμβουλή. Σε κάθε περίπτωση, για την αξιολόγηση της ύπαρξης ή μη “αδυναμίας αποφυγής του αδίκου” απαιτείται η εξέταση της συγκεκριμένης πραγματικής κατάστασης από νομικό.
