Η διαδοχή κατά ρίζες είναι μια διαδικασία που εφαρμόζεται στην εξ αδιαθέτου διαδοχή, σύμφωνα με την οποία οι κληρονόμοι μιας τάξης κατανέμονται σε ρίζες, ανάλογα με τον κοινό τους γεννήτορα. Ο πλησιέστερος συγγενής του κληρονομούμενου αποκλείει τον απώτερο της ίδιας ρίζας. Η εξ’ αδιαθέτου διαδοχή και οι 6 τάξεις αυτής προβλέπονται στα άρθρα 1813 επ. Α.Κ.
Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι ένας κληρονομούμενος έχει δύο παιδιά, τα οποία έχουν και τα δύο παιδιά. Τα παιδιά του κληρονομούμενου αποτελούν την πρώτη ρίζα, ενώ τα εγγόνια του αποτελούν τη δεύτερη ρίζα. Αν ο κληρονομούμενος έχει πεθάνει και το ένα από τα παιδιά του έχει ήδη πεθάνει, τότε τα εγγόνια του θα κληρονομήσουν τη θέση του πατέρα τους.
Η διαδοχή κατά ρίζες εφαρμόζεται σε όλες τις τάξεις της εξ αδιαθέτου διαδοχής, καθώς στο σύστημα των 6 τάξεων η διαδοχή κατά ρίζες συμπεριλαμβάνει το σύνολο των κληρονόμων οι οποίοι κληρονομούν σύμφωνα με τον συγγενικό δεσμό που έζουν με ρον θανόντα.
Οι βασικοί κανόνες της διαδοχής κατά ρίζες είναι οι εξής:
Οι κληρονόμοι κατανέμονται σε ρίζες, ανάλογα με τον κοινό τους γεννήτορα.
Ο πλησιέστερος συγγενής του κληρονομούμενου αποκλείει τον απώτερο της ίδιας ρίζας.
Η διαδοχή κατά ρίζες εφαρμόζεται σε όλες τις τάξεις της εξ αδιαθέτου διαδοχής.
Η διαδοχή κατά ρίζες είναι ένας σημαντικός κανόνας της εξ αδιαθέτου διαδοχής, καθώς καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο θα κληρονομήσουν τα μέλη μιας τάξης, όταν υπάρχουν περισσότεροι από ένας κληρονόμοι.
Κατά το άρθρο 1813 του Αστικού Κώδικα, ως κληρονόμοι εξ αδιαθέτου στην πρώτη τάξη καλούνται οι κατιόντες του κληρονομουμένου επ’ άπειρον ανεξαρτήτως βαθμού, δηλαδή τα τέκνα, τα εγγόνια, τα δισέγγονα, τα τρισέγγονα, και ούτω καθεξής. Ο πλησιέστερος απ’ αυτούς αποκλείει τον απώτερο της ίδιας ρίζας.
Αυτό σημαίνει ότι, αν ο κληρονομούμενος έχει τέκνα, αυτά κληρονομούν εξ αδιαθέτου, και μάλιστα κατ’ ισομοιρία, ανεξάρτητα από το αν είναι τέκνα της ίδιας μητέρας ή του ίδιου πατέρα, ή αν έχουν γεννηθεί από νόμιμο ή μη γάμο.
Αν ο κληρονομούμενος δεν έχει τέκνα, καλούνται οι κατιόντες των τέκνων του που έχουν πεθάνει πριν από αυτόν, δηλαδή τα εγγόνια του, τα δισέγγονα του, τα τρισέγγονα του, και ούτω καθεξής.
Για παράδειγμα, αν ένας κληρονομούμενος έχει δύο παιδιά, τα οποία έχουν και τα δύο παιδιά, τότε τα τέσσερα εγγόνια του αποτελούν τους κληρονόμους του κατά την πρώτη τάξη. Αν ένα από τα παιδιά του έχει πεθάνει, τότε τα εγγόνια του θα κληρονομήσουν τη θέση του πατέρα τους.
Η διαδοχή κατά ρίζες εφαρμόζεται στην πρώτη τάξη, καθώς και στις υπόλοιπες τάξεις της εξ αδιαθέτου διαδοχής, εκτός από την δεύτερη τάξη και αποτελεί μετά από το σύστημα των 6 τάξεων της εξ’ αδιαθέτου διαδοχής, τη σημαντικότερη πρόβλεψη του κληρονομικού δικαίου, στις περιπτώσεις που ο κληρονομούμενος δεν είχε αφήσει διαθήκη για το πως επιθυνεί να κληρονομηθεί.
