Το σύμφωνο συμβίωσης θεσπίστηκε αρχικά με τον Ν. 3719/2008, ορίζοντας τις προϋποθέσεις, τη διατύπωση, τη λύση, τα περιουσιακά δικαιώματα, τη διατροφή, τη γονική μέριμνα και τα κληρονομικά δικαιώματα μόνο για ετερόφυλα ζευγάρια.
Στη συνέχεια, ο Ν. 4356/2015 επέφερε σημαντικές αλλαγές, με σκοπό τον εκσυγχρονισμό του θεσμού και την ενίσχυση της ισότητας. Συγκεκριμένα:
Επέκταση στα ομόφυλα ζευγάρια: Πλέον, όλα τα ζευγάρια, ανεξαρτήτως φύλου, μπορούν να συνάψουν σύμφωνο συμβίωσης.
Αναγνώριση οικογενειακών δεσμών: Ο νόμος πλέον αναγνωρίζει ρητά την ύπαρξη οικογενειακών δεσμών μεταξύ των συμβληθέντων, προσδίδοντας στο σύμφωνο συμβίωσης μια πιο ουσιαστική κοινωνική και νομική υπόσταση.
Ενίσχυση των συνεπειών: Εισάγονται νέες διατάξεις για την προστασία των περιουσιακών και κληρονομικών δικαιωμάτων των συμβληθέντων, καθώς και για τη ρύθμιση θεμάτων διατροφής και γονικής μέριμνας σε περίπτωση λύσης του συμφώνου.
Ο Ν. 4356/2015 αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την ισότητα και την αναγνώριση των δικαιωμάτων όλων των ζευγαριών, ανεξαρτήτως φύλου.
Σημείωση: Για πλήρη ενημέρωση, σας προτείνουμε να ανατρέξετε στα κείμενα των νόμων 3719/2008 και 4356/2015.
Το άρθρο 1 του Ν. 4356/2015 ορίζει όντως το σύμφωνο συμβίωσης ως:
“Η συμφωνία δύο ενήλικων προσώπων, ανεξάρτητα από το φύλο τους, με την οποία ρυθμίζουν τη συμβίωσή τους.”
Σημαντικά σημεία της ομολογίας:
Δύο ενήλικα πρόσωπα: Η σύναψη συμφώνου συμβίωσης προϋποθέτει την ενηλικίωση (18 έτη) και την πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα των συμβληθέντων.
Ανεξάρτητα από το φύλο: Ο νόμος δεν λαμβάνει υπόψη το φύλο των συμβληθέντων, καθιστώντας το σύμφωνο συμβίωσης προσβάσιμο σε ετερόφυλα και ομόφυλα ζευγάρια.
Ρύθμιση συμβίωσης: Η συμφωνία εστιάζει στη ρύθμιση της κοινής συμβίωσης των δύο προσώπων, θεσπίζοντας ένα πλαίσιο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων.
Το άρθρο 12 του Ν. 4356/2015 αποτελεί κομβικό σημείο, καθώς εξομοιώνει σε μεγάλο βαθμό τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των συμβίων με εκείνα των συζύγων. Συγκεκριμένα, ορίζεται ότι:
“Άλλες διατάξεις νόμων που αφορούν αξιώσεις των συζύγων μεταξύ τους καθώς και αξιώσεις, παροχές και προνόμια έναντι τρίτων ή του Δημοσίου εφαρμόζονται αναλόγως και στα μέρη του συμφώνου, εφόσον δεν υπάρχει διαφορετική ειδική ρύθμιση στον παρόντα ή άλλο νόμο.”
Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι:
Αξιώσεις μεταξύ συμβίων: Τα μέρη του συμφώνου συμβίωσης απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις με τους συζύγους σε θέματα όπως η διατροφή, η συμμετοχή στα χρέη, η κληρονομική διαδοχή κτλ.
Αξιώσεις έναντι τρίτων: Σε σχέσεις με τρίτους (π.χ. εργοδότες, ασφαλιστικά ταμεία), τα μέρη του συμφώνου τυγχάνουν ίσης μεταχείρισης με τους έγγαμους.
Αξιώσεις έναντι του Δημοσίου: Στις σχέσεις τους με το Δημόσιο, τα μέρη του συμφώνου δικαιούνται ίσα προνόμια και παροχές με τους έγγαμους.
Πάντως, η εξομοίωση δεν είναι απόλυτη. Ο νόμος δύναται να προβλέπει ειδικές ρυθμίσεις για τα σύμφωνα συμβίωσης, διαφορετικές από αυτές που ισχύουν για τον γάμο.
Σημαντικές διευκρινίσεις:
Εφαρμογή: Η αναλογική εφαρμογή των διατάξεων του γάμου στα σύμφωνα συμβίωσης λαμβάνει χώρα μόνο εφόσον δεν υπάρχει αντίθετη πρόβλεψη στον Ν. 4356/2015 ή σε άλλο νόμο.
Προεδρικό διάταγμα: Το άρθρο 12 προβλέπει την έκδοση προεδρικού διατάγματος, το οποίο θα προσαρμόζει τις διατάξεις του εργατικού και κοινωνικοασφαλιστικού δικαίου στις ιδιαιτερότητες του συμφώνου συμβίωσης. Μέχρι σήμερα, το προεδρικό διάταγμα δεν έχει εκδοθεί.
Εξαίρεση: Η εξομοίωση με τους έγγαμους δεν ισχύει σε θέματα γονικής μέριμνας, καθώς η γονική μέριμνα τεκμαίρεται στους βιολογικούς γονείς.
Πέραν του ορισμού, το άρθρο 1 περιγράφει και τα πρόσωπα στα οποία απαγορεύεται η σύναψη συμφώνου συμβίωσης, όπως:
Σύζυγοι
Αιμομίκτες
Συγγενείς εξ αγχιστείας
Υιοθετημένοι και θετοί γονείς
Για πλήρη ενημέρωση, ανατρέξτε στο κείμενο του Ν. 4356/2015.
Εξομοίωση με το γάμο:
Από το 2022, οι συμβαλλόμενοι σε Σύμφωνο Συμβίωσης εξομοιώνονται πλήρως με τους έγγαμους όσον αφορά τα δικαιώματα, τις παροχές, τις υποχρεώσεις και τους περιορισμούς που προκύπτουν από:
Κοινωνικοασφαλιστική νομοθεσία
Προνοιακή νομοθεσία
Εργατική νομοθεσία
Υλοποίηση πολιτικών απασχόλησης
Επίδομα γάμου:
Ως αποτέλεσμα της εξομοίωσης, οι συμβαλλόμενοι σε Σύμφωνο Συμβίωσης δικαιούνται:
Επίδομα γάμου 10% στους μισθωτούς
Άδεια γάμου 6 ή 5 ημερών, ανάλογα με το σύστημα εργασίας
Ίσα κριτήρια συμμετοχής και κατάταξης σε προγράμματα απασχόλησης του ΟΑΕΔ
Προϋποθέσεις:
Για να λάβετε το επίδομα γάμου, οι συμβαλλόμενοι στο Σύμφωνο Συμβίωσης οφείλουν να πληρούν τις ίδιες προϋποθέσεις με τους έγγαμους, όπως:
Να είναι μισθωτοί
Να έχουν υποβάλει κοινή φορολογική δήλωση
Να μην λαμβάνουν άλλο επίδομα γάμου
