Το γενικό πολεοδομικό σχέδιο (ΓΠΣ) είναι ένα στρατηγικό σχέδιο που καθορίζει τους όρους και τις κατευθύνσεις για την πολεοδόμηση μιας ευρύτερης περιοχής, όπως ένας δήμος ή μια ομάδα δήμων.
Το ΓΠΣ είναι ένα σημαντικό εργαλείο για την ορθολογική ανάπτυξη και διαχείριση του χώρου, καθώς καθορίζει τη χρήση γης, τους όρους δόμησης, τις υποδομές και τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις.
Σκοποί του ΓΠΣ
Οι σκοποί του ΓΠΣ είναι οι εξής:
Να εξασφαλίσει την ορθολογική ανάπτυξη και διαχείριση του χώρου, με βάση τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης.
Να διασφαλίσει την προστασία του περιβάλλοντος και την ειρηνική συμβίωση των διαφορετικών χρήσεων γης.
Να ικανοποιήσει τις ανάγκες των κατοίκων της περιοχής, σε θέματα κατοικίας, εργασίας, αναψυχής και πολιτισμού.
Περιεχόμενο του ΓΠΣ
Το ΓΠΣ περιλαμβάνει τα εξής στοιχεία:
Χάρτη χρήσεων γης: Η χάρτης χρήσεων γης καθορίζει τις χρήσεις γης που επιτρέπονται σε κάθε περιοχή της πολεοδομικής ενότητας. Οι χρήσεις γης μπορούν να διακριθούν σε βασικές, όπως η κατοικία, η βιομηχανία, ο τουρισμός και συμπληρωματικές, όπως η εκπαίδευση, η υγεία, η αναψυχή.
Τυπολογία οικοδομικών τετραγώνων: Ο τύπος οικοδομικού τετραγώνου καθορίζει τα μέγιστα όρια δόμησης, όπως το ύψος των κτιρίων, τη συνολική επιφάνεια δόμησης και το ποσοστό κάλυψης.
Ορισμοί υποδομών: Το ΓΠΣ καθορίζει τις απαραίτητες υποδομές για την ανάπτυξη της περιοχής, όπως τα δίκτυα ηλεκτρισμού, ύδρευσης, αποχέτευσης, τηλεπικοινωνιών και συγκοινωνίας.
Περιβαλλοντικές απαιτήσεις: Το ΓΠΣ περιλαμβάνει διατάξεις για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως την προστασία των φυσικών πόρων, την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Έκδοση και έγκριση του ΓΠΣ
Το ΓΠΣ εκπονείται από την αρμόδια τοπική αυτοδιοίκηση και εγκρίνεται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Η διαδικασία έκδοσης του ΓΠΣ περιλαμβάνει την κατάρτιση της μελέτης, τη διαβούλευση με τους πολίτες και τις αρμόδιες υπηρεσίες και την έγκριση του σχεδίου από τις αρμόδιες αρχές.
Διαδικασία έγκρισης ΓΠΣ
Η διαδικασία έγκρισης του ΓΠΣ περιλαμβάνει τα εξής βήματα:
Η αρμόδια τοπική αυτοδιοίκηση εκπονεί τη μελέτη του ΓΠΣ.
Η μελέτη του ΓΠΣ αναρτάται σε δημόσια διαβούλευση για διάστημα 30 ημερών.
Yποβάλλεται στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας γνωμοδοτεί επί της μελέτης του ΓΠΣ.
Eγκρίνεται με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Η διαδικασία έγκρισης του ΓΠΣ μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες ή και χρόνια, ανάλογα με το μέγεθος της περιοχής και τη συμμετοχή των πολιτών στη διαβούλευση.
Η παράγραφος 6 του άρθρου 26 του ν. 2831/2000, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 12 του ν. 3212/2003, ορίζει τα εξής:
Νομίμως υφιστάμενες χρήσεις κτιρίων ή εγκαταστάσεων σε περιοχές στις οποίες καθορίζονται ή μεταβάλλονται οι χρήσεις γης διατηρούνται και επιτρέπεται η επέκτασή τους, εφόσον πληρούνται οι όροι και περιορισμοί δόμησης που ισχύουν για τη νέα χρήση. Σε περίπτωση που η νέα χρήση απαιτεί μεγαλύτερα οικόπεδα από τα υφιστάμενα, επιτρέπεται η συνένωση οικοπέδων.”
Η παράγραφος αυτή προβλέπει ότι οι νόμιμα υφιστάμενες χρήσεις κτιρίων ή εγκαταστάσεων σε περιοχές στις οποίες καθορίζονται ή μεταβάλλονται οι χρήσεις γης διατηρούνται και επιτρέπεται η επέκτασή τους, εφόσον πληρούνται οι όροι και περιορισμοί δόμησης που ισχύουν για τη νέα χρήση.
Η παράγραφος αυτή έχει ως σκοπό να προστατεύσει τις νόμιμες χρήσεις γης και να διευκολύνει την επέκταση των υφιστάμενων επιχειρήσεων και εγκαταστάσεων.
Η παράγραφος αυτή εφαρμόζεται σε όλες τις περιοχές, είτε αυτές είναι εντός σχεδίου πόλεως, είτε εκτός σχεδίου.
Η παράγραφος αυτή δεν εφαρμόζεται στις ακόλουθες περιπτώσεις:
Σε περιπτώσεις που η νέα χρήση απαιτεί μεγαλύτερα οικόπεδα από τα υφιστάμενα ή η συνένωση οικοπέδων δεν είναι δυνατή.
Σε περιπτώσεις που η νέα χρήση είναι αντίθετη προς την πολεοδομική νομοθεσία ή τις διατάξεις για την προστασία του περιβάλλοντος.
Σε περίπτωση που η νέα χρήση είναι αντίθετη προς την πολεοδομική νομοθεσία ή τις διατάξεις για την προστασία του περιβάλλοντος, η αρμόδια πολεοδομική αρχή μπορεί να χορηγήσει άδεια επέκτασης της υφιστάμενης χρήσης, υπό προϋποθέσεις, όπως η προσαρμογή της χρήσης στις διατάξεις αυτές.
Στην περίπτωση που η νέα χρήση απαιτεί μεγαλύτερα οικόπεδα από τα υφιστάμενα, και η συνένωση οικοπέδων δεν είναι δυνατή, η αρμόδια πολεοδομική αρχή μπορεί να χορηγήσει άδεια επέκτασης της υφιστάμενης χρήσης, υπό προϋποθέσεις όμως, όπως η μείωση του μεγέθους της επέκτασης ή η μετακίνηση της επέκτασης σε άλλο σημείο του οικοπέδου.
Σημασία του ΓΠΣ
Το ΓΠΣ είναι ένα σημαντικό εργαλείο για την ορθολογική ανάπτυξη και διαχείριση του χώρου. Αποτελεί το πλαίσιο για την έκδοση των επόμενων πολεοδομικών σχεδίων, όπως τα ρυμοτομικά σχέδια και τα σχέδια εφαρμογής.
Απομάκρυνση εγκαταστάσεων για λόγους πολεοδομικούς
Το ΓΠΣ μπορεί να προβλέπει την απομάκρυνση υφιστάμενων εγκαταστάσεων για λόγους πολεοδομικούς, όπως:
Για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης, όπως η μείωση της ρύπανσης και η βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως η προστασία των φυσικών πόρων και η διατήρηση των οικοσυστημάτων.
Για την προώθηση της κοινωνικής συνοχής, όπως η δημιουργία κοινόχρηστων χώρων και η ενίσχυση των κοινωνικών υποδομών.
Για παράδειγμα, ένα ΓΠΣ μπορεί να προβλέπει την απομάκρυνση μιας βιομηχανικής περιοχής για την ανάπλαση της περιοχής και τη δημιουργία ενός νέου πάρκου.
Απομάκρυνση εγκαταστάσεων για λόγους περιβαλλοντικούς
Το ΓΠΣ μπορεί να προβλέπει την απομάκρυνση υφιστάμενων εγκαταστάσεων για λόγους περιβαλλοντικούς, όπως:
Για την προστασία των φυσικών πόρων, όπως η προστασία των δασών και των υδάτινων πόρων.
Για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, όπως η προστασία των παράκτιων περιοχών και η προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, όπως η προστασία των σπάνιων ειδών και των οικοσυστημάτων.
Για παράδειγμα, ένα ΓΠΣ μπορεί να προβλέπει την απομάκρυνση μιας χωματερής για την προστασία του περιβάλλοντος.
Απομάκρυνση εγκαταστάσεων για λόγους προστασίας του πολιτισμού
Το ΓΠΣ μπορεί να προβλέπει την απομάκρυνση υφιστάμενων εγκαταστάσεων για λόγους προστασίας του πολιτισμού, όπως:
Για την προστασία των αρχαιολογικών χώρων.
Για την προστασία των μνημείων και των ιστορικών τόπων.
Για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Για παράδειγμα, ένα ΓΠΣ μπορεί να προβλέπει την απομάκρυνση μιας ξενοδοχειακής μονάδας που βρίσκεται σε αρχαιολογικό χώρο.
Διαδικασία απομάκρυνσης υφιστάμενων εγκαταστάσεων
Η διαδικασία απομάκρυνσης υφιστάμενων εγκαταστάσεων που προβλέπονται από το ΓΠΣ ακολουθεί τα εξής βήματα:
Η αρμόδια τοπική αυτοδιοίκηση λαμβάνει απόφαση για την απομάκρυνση των εγκαταστάσεων.
Η απόφαση κοινοποιείται στους ιδιοκτήτες των εγκαταστάσεων.
Οι ιδιοκτήτες των εγκαταστάσεων έχουν το δικαίωμα να προσφύγουν στα αρμόδια δικαστήρια.
Σε περίπτωση που η απόφαση της τοπικής αυτοδιοίκησης ακυρωθεί από τα δικαστήρια, οι εγκαταστάσεις παραμένουν στη θέση τους.
Η απομάκρυνση υφιστάμενων εγκαταστάσεων που προβλέπονται από το ΓΠΣ μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στους ιδιοκτήτες των εγκαταστάσεων, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια περιουσίας και σε οικονομικές δυσκολίες.
Η απόφαση ΣτΕ 2935/2012 έκρινε τα εξής:
**”Επειδή, με το άρθρο 26 παρ. 6 του ν. 2831/2000, όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. 1 του άρθρου 12 του ν. 3212/2003, ορίζεται ότι οι νόμιμα υφιστάμενες χρήσεις κτιρίων ή εγκαταστάσεων σε περιοχές στις οποίες καθορίζονται ή μεταβάλλονται οι χρήσεις γης διατηρούνται και επιτρέπεται η επέκτασή τους, εφόσον πληρούνται οι όροι και περιορισμοί δόμησης που ισχύουν για τη νέα χρήση. Σε περίπτωση που η νέα χρήση απαιτεί μεγαλύτερα οικόπεδα από τα υφιστάμενα, επιτρέπεται η συνένωση οικοπέδων.
Με την προσβαλλόμενη πράξη, ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Πολεοδομίας του Δήμου Νέας Ερυθραίας, αφού βεβαίωσε ότι το υφιστάμενο κατάστημα εμπορίας στερεοφωνικών αυτοκινήτων, το οποίο βρίσκεται σε περιοχή με καθορισμένη χρήση “οικιστική”, πληροί τους όρους και περιορισμούς δόμησης που ισχύουν για τη χρήση αυτή, προέβη στη σφράγιση του καταστήματος, χαρακτηρίζοντάς το ως αυθαίρετο, καθόσον η χρήση αυτή δεν επιτρέπεται πλέον στην περιοχή, σύμφωνα με το νεότερο καθεστώς χρήσεων γης που προβλέπεται από το ισχύον Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) του Δήμου Νέας Ερυθραίας.
Οπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, το κατάστημα υφίσταται από το έτος 1979 και έχει νομιμοποιηθεί με σχετική άδεια οικοδομής του ίδιου έτους.
Με την κρινόμενη απόφαση, το ΣΤΕ έκρινε ότι η προσβαλλόμενη πράξη είναι παράνομη και ακυρωτική, διότι η σφράγιση του καταστήματος και ο χαρακτηρισμός του ως αυθαίρετου είναι αντίθετοι στη διάταξη του άρθρου 26 παρ. 6 του ν. 2831/2000, η οποία αποσκοπεί στην προστασία των νόμιμα υφιστάμενων χρήσεων γης και στη διευκόλυνση της επέκτασης των υφιστάμενων επιχειρήσεων και εγκαταστάσεων.
Το ΣΤΕ επεσήμανε ότι η διάταξη αυτή δεν θέτει κανένα χρονικό περιορισμό για την επέκταση των υφιστάμενων χρήσεων, ούτε απαιτεί να έχει εκδοθεί οικοδομική άδεια για την επέκταση αυτή. Επομένως, η ύπαρξη νομίμως υφιστάμενης χρήσης, όπως αυτή του καταστήματος της προσφεύγουσας, αποτελεί κώλυμα για την έκδοση πράξης κατεδάφισης ή σφράγισης του καταστήματος, ακόμα και αν η χρήση αυτή δεν επιτρέπεται πλέον στην περιοχή, σύμφωνα με το νεότερο καθεστώς χρήσεων γης.
Το ΣΤΕ έκρινε, επίσης, ότι η σφράγιση του καταστήματος δεν είναι αναγκαίο μέτρο για την προστασία του δημόσιου συμφέροντος, καθώς η προσφεύγουσα έχει ήδη νομιμοποιήσει τη χρήση του καταστήματος και μπορεί να συνεχίσει τη λειτουργία του, εφόσον πληροί τους όρους και περιορισμούς δόμησης που ισχύουν για τη νέα χρήση.”**
Σύμφωνα με την απόφαση αυτή, η διάταξη του άρθρου 26 παρ. 6 του ν. 2831/2000, όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. 1 του άρθρου 12 του ν. 3212/2003, αποσκοπεί στην προστασία των νόμιμα υφιστάμενων χρήσεων γης και στην διευκόλυνση της επέκτασης των υφιστάμενων επιχειρήσεων και εγκαταστάσεων. Η διάταξη αυτή δεν θέτει κανένα χρονικό περιορισμό για την επέκταση των υφιστάμενων χρήσεων, ούτε απαιτεί να έχει εκδοθεί οικοδομική άδεια για την επέκταση αυτή. Επομένως, η ύπαρξη νομίμως υφιστάμενης χρήσης, όπως αυτή του καταστήματος της προσφεύγουσας, αποτελεί κώλυμα για την έκδοση πράξης κατεδάφισης ή σφράγισης του καταστήματος, ακόμα και αν η χρήση αυτή δεν επιτρέπεται πλέον στην περιοχή, σύμφωνα με το νεότερο καθεστώς χρήσεων γης.
