Κακούργημα και πλημμέλημα είναι οι δύο κατηγορίες ποινικών αδικημάτων που προβλέπονται από τον Ελληνικό Ποινικό Κώδικα. Η διάκριση αυτή γίνεται με βάση τη βαρύτητα της πράξης, η οποία εκφράζεται από την προβλεπόμενη ποινή.
Κακούργημα είναι κάθε πράξη που τιμωρείται με ισόβια ή πρόσκαιρη κάθειρξη. Η κάθειρξη είναι ποινή στερητική της ελευθερίας, η οποία διαρκεί τουλάχιστον 5 έτη. Το κακούργημα είναι η σοβαρότερη κατηγορία ποινικού αδικήματος, και τιμωρείται με τις αυστηρότερες ποινές.
Πλημμέλημα είναι κάθε πράξη που τιμωρείται με φυλάκιση ή χρηματική ποινή ή περιορισμό σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων. Η φυλάκιση είναι ποινή στερητική της ελευθερίας, η οποία διαρκεί από 10 ημέρες έως 5 έτη. Η χρηματική ποινή είναι η επιβολή ενός ποσού χρημάτων στον δράστη. Ο περιορισμός σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων είναι μια μορφή ποινής στερητικής της ελευθερίας που επιβάλλεται σε νέους ηλικίας 18 έως 21 ετών.
Επιμέρους διαφορές
Εκτός από τη βαρύτητα της προβλεπόμενης ποινής, υπάρχουν και άλλες διαφορές μεταξύ κακουργήματος και πλημμελήματος. Συγκεκριμένα:
Η διαδικασία απονομής της δικαιοσύνης είναι διαφορετική για τα κακουργήματα και τα πλημμελήματα. Τα κακουργήματα εκδικάζονται ενώπιον των Εφετείων Κακουργημάτων και των Μεικτών Ορκοτών Δικαστηρίων, ενώ τα πλημμελήματα ενώπιον των Πλημμελειοδικείων.
Η παραγραφή των κακουργημάτων είναι μεγαλύτερη από την παραγραφή των πλημμελημάτων. Για τα κακουργήματα η παραγραφή είναι 20 έτη, ενώ για τα πλημμελήματα είναι 5 έτη κατά το άρθρο 111 παρ.2 Π.Κ.
Η ποινική μεταχείριση του δράστη μετά την έκτιση της ποινής είναι διαφορετική για τα κακουργήματα και τα πλημμελήματα. Οι καταδικασθέντες για κακούργημα υπόκεινται σε ορισμένους περιορισμούς, όπως η απαγόρευση της κατοχής όπλων ή η απαγόρευση της άσκησης ορισμένων επαγγελμάτων.
Παραδείγματα
Κακούργημα: ανθρωποκτονία, βιασμός, ληστεία, τρομοκρατική πράξη, δωροδοκία, απάτη
Πλημμέλημα: κλοπή (χαμηλού χρηματικού ποσού), υπεξαίρεση (χαμηλού χρηματικού ποσού), παράνομη οπλοκατοχή, παραβίαση οικίας, επικίνδυνη οδήγηση, παράνομη εργασία
Η κατηγοριοποίηση των παραβατικών ενεργειών γίνεται βάσει της προβλεπόμενης ποινής για καθεμία από αυτές. Σύμφωνα λοιπόν με τα άρθρα 18 και 19 του Ποινικού Κώδικα, κάθε πράξη που επιβάλλει ισόβια ή προσωρινή κάθειρξη θεωρείται κακούργημα, ενώ οποιαδήποτε πράξη επιβάλλει φυλάκιση, χρηματική ποινή, περιορισμό σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων, ή μόνο χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας θεωρείται πλημμέλημα. Σημαντικό είναι να σημειωθεί ότι αυτή η κατηγοριοποίηση βασίζεται αποκλειστικά στην ποινή που προβλέπεται στον νόμο, ανεξάρτητα από το τι κυρώσεις επιβάλλει ο δικαστής σε κάθε περίπτωση.
Επιπλέον, ελαφρυντικές συνθήκες ή μειωμένες ποινές σύμφωνα με το άρθρο 83 του Ποινικού Κώδικα δεν επηρεάζουν την κατηγοριοποίηση των εγκλημάτων. Για παράδειγμα, μια πράξη που θεωρείται κακούργημα λόγω της ποινής κάθειρξης που προβλέπεται γι’ αυτήν δεν μπορεί να χαρακτηριστεί πλημμέλημα επειδή ο δράστης ενδέχεται να έχει λάβει ελαφρυντικά περιστάσεις. Συνεπώς, στην αξιολόγηση κατά πόσο μια πράξη αποτελεί κακούργημα ή πλημμέλημα, λαμβάνεται υπόψη μόνο η ποινή που προβλέπεται αφηρημένα στον νόμο, και όχι η ποινή που ενδέχεται να επιβληθεί από τον δικαστή σε κάθε περίπτωση.
Το σκεπτικό όταν υπάρχει συνεργός ακολουθεί παρόμοια λογική και σε περιπτώσεις απόπειρας ενός αδικήματος ή συμμετοχής του δράστη ως συνεργός. Και σε αυτές τις δύο περιπτώσεις, προβλέπεται η επιβολή μειωμένης ποινής σύμφωνα με το άρθρο 83 του Ποινικού Κώδικα. Αυτό δεν επηρεάζει τη φύση του εγκλήματος, δεδομένου ότι τόσο η απόπειρα όσο και η συνεργεία αποτελούν διαφορετικές εκφάνσεις του εγκλήματος και, επομένως, αποκτούν την ιδιότητα του κακουργήματος ή πλημμελήματος ανάλογα με την ποινή που προβλέπεται για την τελική ενέργεια (σε σχέση με την απόπειρα) ή τη συμμετοχή του δράστη (σε σχέση με τη συνεργεία).
Έτσι, για παράδειγμα, μια ληστεία που δεν ολοκληρώθηκε παραμένει κακούργημα, και αντίστοιχα, η συμμετοχή σε ληστεία δεν κατηγορείται ως πλημμέλημα αλλά ως κακούργημα, αν και επιβάλλεται μειωμένη ποινή. Τέλος, σημειώνεται ότι αυτά ισχύουν επίσης και για τα αδικήματα που δεν έχουν ονομαστεί εξαρχής.
Δεν μπορούμε να κάνουμε την ίδια διαπίστωση όταν υπάρχουν επιβαρυντικές περιστάσεις. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η απειλή της ποινής καθείρξεως σε αυτή την περίπτωση καθιστά την ενέργεια έγκλημα κακουργηματικού χαρακτήρα.
Αυτό προκύπτει από το άρθρο 19 του Ποινικού Κώδικα, το οποίο ορίζει ότι ο χαρακτήρας ενός αδικήματος καθορίζεται από την πιο αυστηρή ποινή που προβλέπεται από τον νόμο, και όχι από τυχόν πιο ελαφριά ποινή που ενδέχεται να επιβληθεί με βάση τα άρθρα 83 και 84 του Ποινικού Κώδικα. Ωστόσο, η ενέργεια μπορεί να αλλάξει από έγκλημα κακουργήματος σε πλημμέλημα, εάν το δικαστήριο αφαιρέσει την επιβαρυντική περίσταση που καθιστά την ενέργεια έγκλημα κακουργήματος.
Συμπέρασμα
Η διάκριση μεταξύ κακουργήματος και πλημμελήματος είναι σημαντική, καθώς έχει επιπτώσεις στη διαδικασία απονομής της δικαιοσύνης, στην παραγραφή της πράξης και στην ποινική μεταχείριση του δράστη.
«ΕΠΙΤΟΜΗ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ», Αριστοτέλης Ι. Χαραλαμπάκης, εκδ. Π.Ν. Σάκκουλας, 2016
«ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ Ερμηνεία-Εφαρμογή», Μιχαήλ Μαργαρίτης| Άντα Μαργαρίτη, εκδ. Π.Ν. Σάκκουλας, 2020
«Ο ΝΕΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Ερμηνεία κατ’ άρθρο του Ν.4620/2019 Τόμος Πρώτος (Άρθρα 1-461)», Λάμπρος Μαργαρίτης, Καθηγητής ΑΠΘ, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, 2020
