Η παραβίαση της υποχρέωσης διατροφής είναι ένα ποινικό αδίκημα που τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος ή χρηματική ποινή.
Για τη στοιχειοθέτηση της παραβίασης της υποχρέωσης διατροφής απαιτείται η ύπαρξη των εξής στοιχείων:
Υποχρέωση διατροφής: Η υποχρέωση διατροφής μπορεί να απορρέει από την έννομη σχέση της γονεϊκής μέριμνας, της συζυγικής σχέσεως ή της συγγένειας.
Αθέτηση της υποχρέωσης: Η υποχρέωση διατροφής πρέπει να έχει παραβιαστεί, δηλαδή ο υπόχρεος να έχει με οποιονδήποτε τρόπο αρνηθεί ή παραλείψει να καταβάλει τη διατροφή που οφείλει.
Υπαγωγή της υποχρέωσης διατροφής σε εκτελεστό τίτλο: Η υποχρέωση διατροφής πρέπει να έχει αναγνωριστεί, έστω και προσωρινά, με εκτελεστό τίτλο.
Η παραβίαση της υποχρέωσης διατροφής μπορεί να στοιχειοθετηθεί και από την παράλειψη καταβολής έστω και ενός τμήματος διατροφής ή και με τη καθυστερημένη καταβολή της. Η ποινική δίωξη για παραβίαση της υποχρέωσης διατροφής ασκείται κατ’ έγκληση και όχι αυτεπάγγελτα.
Ο δικαιούχος της διατροφής μπορεί να ζητήσει την καταβολή της διατροφής από τον υπόχρεο με αγωγή ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου. Εάν ο υπόχρεος δεν καταβάλει την διατροφή που οφείλει, ο δικαιούχος μπορεί να ζητήσει την αναγκαστική εκτέλεση της δικαστικής απόφασης.
Εκτός από την ποινική δίωξη, ο δικαιούχος της διατροφής μπορεί να ζητήσει και την αποζημίωση για την ηθική βλάβη που υπέστη λόγω της στέρησης της διατροφής.
Στην πράξη, η παραβίαση της υποχρέωσης διατροφής είναι ένα συχνό φαινόμενο. Οι λόγοι για τους οποίους ένας υπόχρεος διατροφής μπορεί να παραβεί την υποχρέωσή του είναι ποικίλοι, όπως η οικονομική δυσχέρεια, η ύπαρξη προσωπικών προβλημάτων ή η κακή σχέση με τον δικαιούχο της διατροφής.
Για να αποφευχθεί η παραβίαση της υποχρέωσης διατροφής, είναι σημαντικό ο υπόχρεος να καταβάλλει τη διατροφή που οφείλει εγκαίρως και τακτικά. Σε περίπτωση που ο υπόχρεος αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες, μπορεί να επικοινωνήσει με τον δικαιούχο της διατροφής για να βρουν μια κοινά αποδεκτή λύση ή να πραγματοποιήσει ανάκληση ή μεταρρυθμιση αποφάσεως αν έχει πράγματι σημαντικούς λόγους που κατά την έκδοση της αποφάσεως δεν υπήρχαν.
Σημειώνουμε ότι μετά την αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα το 2019, η παραβίαση μιας δικαστικής αποφάσεως που ρυθμίζει την επικοινωνία ενός γονέα με τα ανήλικα παιδιά του θεωρείται αδίκημα σύμφωνα με το άρθρο 169Α του Πολιτικού Κώδικα. Επιπλέον, το άρθρο 358 του Ποινικού Κώδικα απειλεί με ποινές τον γονέα που έχει υποχρέωση να παρέχει διατροφή, προστατεύοντας το παιδί από τον κίνδυνο της έλλειψης των απαραίτητων πόρων για τη συντήρησή του.
Για να εφαρμοστεί το άρθρο 358 του Ποινικού Κώδικα, πρέπει να ισχύουν τα εξής στοιχεία: (α) Υπάρχει νόμιμη υποχρέωση διατροφής βάσει του νόμου. (β) Αυτή η υποχρέωση έχει αναγνωριστεί προσωρινά με ένταλμα του δικαστηρίου. (γ) Ο γονέας ενεργεί με πρόθεση να παραβιάσει αυτήν την υποχρέωση. (δ) Ο ανήλικος παιδί υποφέρει από στερήσεις ή χρειάζεται τη βοήθεια άλλων εξαιτίας αυτής της παραβίασης. (ε) Ο γονέας ενεργεί εκ προθέσεως.
Σχετικά με την προϋπόθεση για την υποχρέωση διατροφής βάσει του νόμου, αυτή πρέπει να πηγάζει από τον γάμο, το διαζύγιο, τις συγγενικές σχέσεις εξ αίματος σε κατ’ ευθεία γραμμή ή από τις αδελφές, όπως ορίζονται στους νόμους. Δεν αρκεί να υπάρχει συμφωνία ή διαθήκη για την υποχρέωση διατροφής.
Περαιτέρω, η υποχρέωση που αναφέρεται πρέπει να έχει προηγουμένως αναγνωριστεί, έστω και προσωρινά, μέσω εκτελεστού τίτλου, όπως ορίζεται στο άρθρο 904 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Ειδικότερα, αρκεί να υπάρχει απόφαση για την εφαρμογή προσωρινών μέτρων που διατηρεί την ισχύ της μέχρι την εκδίκαση του ζητήματος σχετικά με τη διατροφή. Αυτό θα ισχύει, πάντως, μόνο αν η απόφαση δεν έχει ανακληθεί ή δεν έχει λήξει αυτοδικαίως λόγω μη τήρησης της προθεσμίας 60 ημερών για την άσκηση κύριας αγωγής σύμφωνα με το άρθρο 693 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.
Όσον αφορά την πρόθεση του υπόχρεου να παραβιάσει την υποχρέωσή του, πρέπει να σημειώσουμε ότι αυτός πρέπει να ενεργεί με κακόβουλο τρόπο, με κακή πρόθεση και κακοήθεια, με σκοπό να αποφύγει την παροχή της απαραίτητης στήριξης στον δικαιούχο για την ζωή του. Δεν αρκεί απλά η απροσεξία ή η οικονομική ανικανότητα του υπόχρεου, και το Δικαστήριο θα εξετάσει την οικονομική του κατάσταση και την επαγγελματική του δραστηριότητα για να αξιολογήσει αν έχει μερική δυνατότητα να παράσχει την απαιτούμενη υποστήριξη.
Τέλος, απαιτείται να υπάρχουν αποδείξεις ότι ο δικαιούχος έχει υποστεί στερήσεις ή έχει αναγκαστεί να βασίζεται σε τρίτους για την επιβίωσή του, ακόμη και αν αυτοί οι τρίτοι είναι υποχρεωμένοι προς διατροφή, είτε είναι συγγενείς, είτε όχι. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτή η στήριξη πρέπει να αναφέρεται σε όλες τις πτυχές της ζωής, όπως τροφή, στέγη, εκπαίδευση, ψυχαγωγία κλπ., και όχι μόνο στα βασικά στοιχεία επιβίωσης. Η βοήθεια από τρίτους περιλαμβάνει την παροχή βοήθειας από άλλα άτομα, είτε είναι συγγενείς, φίλοι, είτε είναι μέρος της κρατικής κοινωνικής πρόνοιας ή ιδρυμάτων, υπό την προϋπόθεση ότι αποτελεί εξωτερικό όρο για την υπόθεση.
