Η σχέση μεταξύ πολιτικής επικοινωνίας και GDPR είναι περίπλοκη και έχει εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου.
Ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων (GDPR) είναι ένας κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αποσκοπεί στην προστασία των προσωπικών δεδομένων των πολιτών της ΕΕ. Από την άλλη πλευρά, η πολιτική επικοινωνία αναφέρεται στην επικοινωνία που πραγματοποιείται από πολιτικά κόμματα, πολιτικούς υποψηφίους και άλλες πολιτικές οντότητες με σκοπό την προώθηση πολιτικών ιδεών και προγραμμάτων.
Σύμφωνα με το GDPR, η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων για σκοπούς πολιτικής επικοινωνίας επιτρέπεται μόνο εάν πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Μία από τις βασικές προϋποθέσεις είναι η ύπαρξη νομικής βάσης για την επεξεργασία. Η νομική βάση μπορεί να είναι η συγκατάθεση του υποκειμένου των δεδομένων, η ύπαρξη συμβατικής σχέσης, η εκπλήρωση έννομης υποχρέωσης, η προστασία ζωτικών συμφερόντων του υποκειμένου ή του υπευθύνου επεξεργασίας, η εκτέλεση καθήκοντος προς το δημόσιο συμφέρον ή η επιδίωξη εννόμων συμφερόντων του υπευθύνου επεξεργασίας ή τρίτου.
Επιπλέον, η επεξεργασία των δεδομένων πρέπει να είναι αναγκαία για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού και να διενεργείται με τρόπο που να τηρεί τις αρχές του GDPR, όπως η νομιμότητα, η διαφάνεια, η δικαιοσύνη και η αναλογικότητα.
Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) έχει εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές για την πολιτική επικοινωνία και το GDPR, οι οποίες παρέχουν χρήσιμες διευκρινίσεις σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού σε αυτόν τον τομέα.
Το ΣτΕ με την υπ’ αρ. 1343-5/2022 απόφασή του έκρινε ότι η πολιτική επικοινωνία δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του ν. 3471/2006 “Προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα”. Η απόφαση αυτή βασίστηκε σε μια σειρά από αιτιολογίες, όπως:
- Η ελευθερία της έκφρασης και η ελευθερία του συνέρχεσθαι: Η άποψη του ΣτΕ ήταν ότι η ρύθμιση της πολιτικής επικοινωνίας από τον ν. 3471/2006 θίγει δυσανάλογα τις συνταγματικά κατοχυρωμένες ελευθερίες της έκφρασης και του συνέρχεσθαι.
- Η έλλειψη ειδικής νομοθετικής ρύθμισης: Το ΣτΕ έκρινε ότι δεν υπάρχει ειδική νομοθετική ρύθμιση που να ρυθμίζει την πολιτική επικοινωνία και, ως εκ τούτου, η εφαρμογή του ν. 3471/2006 σε αυτόν τον τομέα θα αποτελούσε αναλογική εφαρμογή του νόμου, η οποία απαγορεύεται.
- Η φύση της πολιτικής επικοινωνίας: Το ΣτΕ έκρινε ότι η πολιτική επικοινωνία διαφοροποιείται από την εμπορική διαφήμιση, καθώς δεν αποσκοπεί στην πώληση προϊόντων ή υπηρεσιών, αλλά στην προώθηση πολιτικών ιδεών και προγραμμάτων.
Η απόφαση του ΣτΕ 1343-5/2022 έχει σημαντικές επιπτώσεις στον τρόπο με τον οποίο ρυθμίζεται η πολιτική επικοινωνία στην Ελλάδα. Πλέον, η πολιτική επικοινωνία δεν υπόκειται στους περιορισμούς που προβλέπονται στον ν. 3471/2006, όπως η απαγόρευση της αποστολής μη ζητηθέντων μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Ωστόσο, η απόφαση του ΣτΕ δεν σημαίνει ότι η πολιτική επικοινωνία είναι πλέον ανεξέλεγκτη. Η πολιτική επικοινωνία εξακολουθεί να υπόκειται σε άλλους νόμους και κανονισμούς, όπως ο εκλογικός νόμος και οι κανόνες δεοντολογίας που διέπουν τη λειτουργία των πολιτικών κομμάτων.
Επιπλέον, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) διατηρεί την αρμοδιότητα να ελέγχει τυχόν παραβιάσεις της νομοθεσίας περί προστασίας προσωπικών δεδομένων που σχετίζονται με την πολιτική επικοινωνία.
Συνολικά, η απόφαση του ΣτΕ 1343-5/2022 αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη στον τομέα της πολιτικής επικοινωνίας στην Ελλάδα. Η απόφαση αυτή χαλαρώνει τους περιορισμούς που ίσχυαν έως τώρα, αλλά gleichzeitig αφήνει ανοιχτά ερωτήματα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα ρυθμίζεται η πολιτική επικοινωνία στο μέλλον.
Σύμφωνα με τις Κατευθυντήριες Γραμμές της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) για την πολιτική επικοινωνία και το GDPR, η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων για σκοπούς πολιτικής επικοινωνίας δύναται να στηριχθεί σε δύο νομικές βάσεις:
1. Συγκατάθεση:
- Η συγκατάθεση του υποκειμένου των δεδομένων αποτελεί ίσως την πιο ασφαλή νομική βάση για την πολιτική επικοινωνία.
- Η συγκατάθεση πρέπει να είναι ρητή, ελεύθερη, ειδική και ενημερωμένη.
- Το υποκείμενο των δεδομένων δύναται να ανακαλέσει τη συγκατάθεσή του οποτεδήποτε.
2. Έννομο συμφέρον:
- Η επεξεργασία δύναται να στηριχθεί στο έννομο συμφέρον του υπευθύνου επεξεργασίας, εφόσον τα έννομα συμφέροντά του υπερισχύουν των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών του υποκειμένου των δεδομένων.
- Το έννομο συμφέρον του υπευθύνου επεξεργασίας δύναται να είναι η προώθηση των πολιτικών του ιδεών και προγραμμάτων, η ενημέρωση των πολιτών για θέματα πολιτικού ενδιαφέροντος, η ενίσχυση της δημοκρατίας και η διαφάνεια της πολιτικής ζωής.
- Ο υπεύθυνος επεξεργασίας οφείλει να αξιολογήσει και να τεκμηριώσει τα έννομα συμφέροντά του, λαμβάνοντας υπόψη τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του υποκειμένου των δεδομένων.
Επιπλέον, οι Κατευθυντήριες Γραμμές θέτουν ορισμένες προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για να είναι νόμιμη η πολιτική επικοινωνία, όπως:
- Η επεξεργασία των δεδομένων να είναι αναγκαία και πρόσφορη για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού.
- Τα δεδομένα να είναι ακριβή και ενημερωμένα.
- Τα δεδομένα να τηρούνται για το απολύτως αναγκαίο χρονικό διάστημα.
- Να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας για την προστασία των δεδομένων.
Η ΑΠΔΠΧ έχει την αρμοδιότητα να ελέγχει τυχόν παραβιάσεις των Κατευθυντήριων Γραμμών και να επιβάλλει κυρώσεις στους παραβάτες.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η επιλογή της κατάλληλης νομικής βάσης για την πολιτική επικοινωνία εξαρτάται από τις συγκεκριμένες συνθήκες κάθε περίπτωσης. Συνιστάται η συμβουλή νομικού ή ειδικού σε θέματα προστασίας δεδομένων για την ορθή εφαρμογή των κανόνων του GDPR.
Συνοπτικά, η πολιτική επικοινωνία υπόκειται στους κανόνες του GDPR, όπως και οποιαδήποτε άλλη μορφή επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων. Τα πολιτικά κόμματα και οι πολιτικοί υποψήφιοι οφείλουν να τηρούν τις διατάξεις του GDPR κατά την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων για σκοπούς πολιτικής επικοινωνίας.
