Το συμφωνητικό ελεύθερης συμβίωσης αναπαριστά μια συμφωνία μεταξύ δύο ενηλίκων ανεξαρτήτως φύλου, μέσω της οποίας ρυθμίζονται οι σχέσεις κατά τη διάρκεια της συμβίωσης. Το συμφωνητικό συντάσσεται από συμβολαιογράφο και μπορεί να περιλαμβάνει ρυθμίσεις σχετικά με τα οικονομικά στοιχεία που αποκτώνται κατά τη διάρκεια της συμβίωσης.
Κατά τη διάρκεια της συμβίωσης, ο επιζών σύντροφος κληρονομεί;
Τι συμβαίνει, όμως, όταν ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη απεβιώσει χωρίς να υπάρχει σχετική ρύθμιση στο συμφωνητικό συντρόφου ή στη διαθήκη; Ο επιζών σύντροφος έχει κληρονομικά δικαιώματα. Τα κληρονομικά δικαιώματα του επιζώντος συντρόφου στο συμφωνητικό συντρόφου καθορίζονται από το άρθρο 8 του νόμου 4356/2015 και εξαρτώνται από την κληρονομική τάξη των συγγενών που καλούνται να κληρονομήσουν, εφαρμόζοντας τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα που αφορούν τους συζύγους. Συγκεκριμένα, το κληρονομικό δικαίωμα ανέρχεται στο 1/4 της κληρονομιάς αν υπάρχουν κληρονόμοι πρώτης τάξης (παιδιά), στο 1/2 αν υπάρχουν κληρονόμοι άλλων τάξεων (αδέλφια, γονείς κλπ.) και σε ολόκληρη την κληρονομιά αν δεν υπάρχει συγγενής του κληρονομούμενου που να καλείται ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος.
Ο επιζών σύντροφος έχει επίσης το δικαίωμα να λάβει το 1/2 του νόμιμου μερισματικού τμήματος που του αναλογεί, όμως, μέσω του συμφωνητικού συντρόφου μπορεί να παραιτηθεί από αυτό το δικαίωμα.
Κληρονομικό δικαίωμα του επιζώντος συντρόφου
Κληρονομικό δικαίωμα εξ αδιαθέτου: Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, με το άρθρο 8 του ν. 4356/2015 γίνεται αναφορά στις διατάξεις του Αστικού Κώδικα που αφορούν τις κληρονομικές σχέσεις των συζύγων. Συγκεκριμένα, σε περίπτωση που ο εκλιπών δεν έχει αφήσει διαθήκη, ο επιζών σύντροφος έχει δικαίωμα στην κληρονομία μαζί με τους συγγενείς της πρώτης τάξης, με ποσοστό ¼ της κληρονομίας, και με τους συγγενείς των επόμενων τάξεων, με ποσοστό ½ αυτής (ανάλογη εφαρμογή του Αστικού Κώδικα 1820 εδ. α΄). Αν δεν υπάρχουν καθόλου συγγενείς, ο επιζών σύντροφος κληρονομεί ως μοναδικός διάδοχος εξ αδιαθέτου και αποκτά ολόκληρη την κληρονομική περιουσία (Αστικός Κώδικας 1821).
Νόμιμη μοίρα: Ο επιζών σύντροφος έχει δικαίωμα σε νόμιμη μοίρα στην κληρονομία, όπως και ο επιζών σύζυγος. Το ποσοστό του ανέρχεται στο μισό της εξ αδιαθέτου κληρονομικής μερίδας που θα κληρονόμουσε βάσει της εξ αδιαθέτου διαδοχής, αν δεν υπήρχε διαθήκη (Αστικός Κώδικας 1825 §1 εδ. β΄). Σημειώνεται, ωστόσο, ότι στην περίπτωση του συμφώνου συμβίωσης, κάθε μέρος μπορεί να παραιτηθεί από το δικαίωμά του στη νόμιμη μοίρα κατά τη σύναψή του. Με τις διατάξεις του ν. 4356/2015, που προάγουν την αρχή της ιδιωτικής αυτονομίας, ο σεβασμός στην ιδιωτική βούληση ιδίως στον τομέα των περιουσιακών σχέσεων δικαιολογεί την απόκλιση από τις ισχύουσες διατάξεις γάμου. Επομένως, τα μέρη έχουν την ελευθερία να ρυθμίσουν την κληρονομική τους διαδοχή όπως επιθυμούν.
