Η ατομική διοικητική πράξη είναι εκείνη που εκδίδεται από τη Διοίκηση και απευθύνεται σε συγκεκριμένο πρόσωπο, ρυθμίζοντας ατομικά τα δικαιώματα και συμφέροντά του. Σύμφωνα με το άρθρο 17 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ΚΔΔ), η ατομική διοικητική πράξη πρέπει να περιέχει αιτιολογία, η οποία να περιλαμβάνει τη διαπίστωση της συνδρομής των κατά νόμο προϋποθέσεων για την έκδοσή της.
Η υποχρέωση αιτιολογίας των ατομικών διοικητικών πράξεων απορρέει από την αρχή της νομιμότητας, σύμφωνα με την οποία η Διοίκηση οφείλει να τηρεί τους κανόνες του νόμου κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων της. Η αιτιολογία επιτρέπει στο διοικουμένο να ελέγξει αν η Διοίκηση έχει τηρήσει τη νομιμότητα και να ασκήσει τα ένδικα μέσα και βοηθήματα που του παρέχονται σε περίπτωση που υφίστανται λόγοι ακυρότητας της ατομικής διοικητικής πράξης.
Η αιτιολογία πρέπει να είναι σαφής, ειδική και επαρκής. Είναι σαφής όταν εκτίθεται με διαυγή τρόπο η σκέψη του διοικητικού οργάνου, χωρίς ασάφειες ή αντιφάσεις. Είναι ειδική όταν αναφέρει συγκεκριμένα τα στοιχεία που στηρίζουν το συμπέρασμα της πράξης. Είναι επαρκής όταν παρέχει στο διοικουμένο όλα τα απαραίτητα στοιχεία για να κατανοήσει τους λόγους για τους οποίους εκδόθηκε η πράξη.
Η αιτιολογία μπορεί να περιέχεται στο σώμα της πράξης ή σε συνημμένο έγγραφο. Στην περίπτωση που η αιτιολογία περιέχεται σε συνημμένο έγγραφο, αυτό πρέπει να επισυνάπτεται στην πράξη.
Η έλλειψη αιτιολογίας ή η πλημμελής αιτιολογία της ατομικής διοικητικής πράξης μπορεί να οδηγήσει στην ακύρωσή της από το δικαστήριο.
Ενδεικτικά παραδείγματα αιτιολογίας ατομικών διοικητικών πράξεων είναι τα εξής:
Σε περίπτωση πράξης που χορηγεί άδεια οικοδομής, η αιτιολογία θα πρέπει να αναφέρει τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η οικοδομή δεν παραβιάζει πολεοδομικούς κανονισμούς και ότι η άδεια χορηγείται σύμφωνα με τις διατάξεις της σχετικής νομοθεσίας.
Σε περίπτωση πράξης που απορρίπτει αίτηση για χορήγηση επιδόματος ανεργίας, η αιτιολογία θα πρέπει να αναφέρει τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ο αιτών δεν πληροί τις προϋποθέσεις για την χορήγηση του επιδόματος.
Σε περίπτωση πράξης που απολύει υπάλληλο, η αιτιολογία θα πρέπει να αναφέρει τους λόγους για τους οποίους η απόλυση είναι αναγκαία για τη λειτουργία της υπηρεσίας.
Η αιτιολογία είναι σημαντικό στοιχείο της ατομικής διοικητικής πράξης, καθώς διασφαλίζει τη νομιμότητα της πράξης και την προστασία των δικαιωμάτων του διοικουμένου.
Η αιτιολογία των διοικητικών πράξεων δεν προβλέπεται ευθέως στο άρθρο 10 παρ. 1 του Συντάγματος. Το άρθρο αυτό ορίζει το δικαίωμα αναφοράς προς τις αρχές, το οποίο περιλαμβάνει το δικαίωμα του διοικουμένου να λαμβάνει απαντήσεις αιτιολογημένες από τις αρχές. Ωστόσο, η υποχρέωση αιτιολογίας των διοικητικών πράξεων απορρέει από την αρχή της νομιμότητας, η οποία προβλέπεται σε αρκετά άρθρα στο Σύνταγμα μας. Σύμφωνα με την αρχή αυτή, η Διοίκηση οφείλει να τηρεί τους κανόνες του νόμου κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων της. Η αιτιολογία επιτρέπει στο διοικουμένο να ελέγξει αν η Διοίκηση έχει τηρήσει τη νομιμότητα και να ασκήσει τα ένδικα μέσα και βοηθήματα που του παρέχονται σε περίπτωση ακυρότητας της πράξης.
Η υποχρέωση αιτιολογίας των διοικητικών πράξεων έχει θεσπιστεί και με τον Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ΚΔΔιακ), ο οποίος ορίζει στο άρθρο 17 ότι η ατομική διοικητική πράξη πρέπει να περιέχει αιτιολογία, η οποία να περιλαμβάνει τη διαπίστωση της συνδρομής των κατά νόμο προϋποθέσεων για την έκδοσή της.
Συμπερασματικά, η αιτιολογία των διοικητικών πράξεων δεν προβλέπεται ευθέως στο άρθρο 10 παρ. 1 του Συντάγματος, αλλά απορρέει από την αρχή της νομιμότητας και έχει θεσπιστεί και με τον ΚΔΔιακ.
