Η δωροληψία υπαλλήλου αποτελεί ένα διαδεδομένο αδίκημα στη χώρα μας, που ποινικοποιείται σύμφωνα με τον ποινικό μας κώδικα. Το συγκεκριμένο αδίκημα καλύπτεται από το άρθρο 235 του ποινικού κώδικα, όπως τροποποιήθηκε με τον Νόμο 4619/2019, που ασχολείται με τη δωροληψία υπαλλήλων.
Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, ο υπάλληλος που ζητά ή λαμβάνει άμεσα ή μέσω τρίτου οποιοδήποτε αθέμιτο ωφέλημα για τον εαυτό του ή για άλλο πρόσωπο, συναίνει στην υπόσχεση παροχής τέτοιου ωφελήματος ή παραβαίνει τα καθήκοντά του, μπορεί να τιμωρηθεί με φυλάκιση και χρηματική ποινή. Αν ο υπάλληλος επαγγελματικοποιεί την πράξη της δωροληψίας, η ποινή φυλάκισης είναι τουλάχιστον τρία έτη και προβλέπεται και χρηματική ποινή.
Αν η πράξη ή παράλειψη του υπαίτιου αντίκειται στα καθήκοντά του, η ποινή φυλάκισης μπορεί να φτάσει έως τα δέκα έτη, ενώ αν ο υπάλληλος επαγγελματικοποιεί την πράξη, η ποινή μπορεί να είναι φυλάκιση και χρηματική ποινή έως χίλιες ημερήσιες μονάδες.
Επιπλέον, προϊστάμενοι υπηρεσιών, επιθεωρητές ή άτομα με εξουσία λήψης αποφάσεων ή ελέγχου σε δημόσιες υπηρεσίες και οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, τιμωρούνται με φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή, αν δεν απέτρεψαν αμέλεια πρόσωπο που είναι υπό τις εντολές τους από την πράξη που παραβιάζει τις παραπάνω διατάξεις.
Σύμφωνα με το άρθρο 235 του Ποινικού Κώδικα της Ελλάδας (μετά την τροποποίηση από τον Νόμο 4619/2019), η δωροληψία υπαλλήλου τιμωρείται ως εξής:
- Ο υπάλληλος που ζητεί ή λαμβάνει, άμεσα ή μέσω τρίτου, για τον εαυτό του ή για άλλο άτομο, οποιασδήποτε φύσης αθέμιτο ωφέλημα, ή αποδέχεται την υπόσχεση παροχής τέτοιου ωφελήματος, για ενέργεια ή παράλειψη του σε σχέση με την άσκηση των καθηκόντων του, μελλοντική ή ήδη τελειωμένη, τιμωρείται με φυλάκιση και χρηματική ποινή. Αν ο υπάιτιος τελεί την πράξη του προηγούμενου εδαφίου κατ’ επάγγελμα, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) ετών και χρηματική ποινή.
- Αν η πράξη της δωροληψίας υπαλλήλου αντίκειται στα καθήκοντα του υπαιτίου, τότε τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα (10) ετών και χρηματική ποινή. Αν ο υπάιτιος τελεί την πράξη του προηγούμενου εδαφίου κατ’ επάγγελμα, τιμωρείται με κάθειρξη και χρηματική ποινή έως χίλιες (1.000) ημερήσιες μονάδες.
- Ο υπάλληλος που ζητεί ή λαμβάνει, για τον εαυτό του ή για άλλο άτομο, αθέμιτη παροχή περιουσιακής φύσης, επωφελούμενος από την ιδιότητά του, τιμωρείται με φυλάκιση, εκτός αν η πράξη τιμωρείται βαρύτερα από άλλη ποινική διάταξη.
- Οι προϊστάμενοι υπηρεσιών ή επιθεωρητές ή πρόσωπα που έχουν την εξουσία λήψης αποφάσεων ή ελέγχου σε δημόσιες υπηρεσίες, οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, τιμωρούνται με φυλάκιση έως τρία (3) έτη ή χρηματική ποινή, εάν με παράβαση συγκεκριμένου υπηρεσιακού καθήκοντος δεν απέτρεψαν από αμέλεια πρόσωπο που τελεί υπό τις εντολές τους ή υπόκειται στον έλεγχό τους από την τέλεση των πράξεων που περιγράφονται στα προηγούμενα εδάφια.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι διατάξεις αυτές εφαρμόζονται επίσης για λειτουργούς ή άλλους υπαλλήλους που απασχολούνται με συμβατική σχέση σε οργανισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δημόσιους διεθνείς οργανισμούς ή φορείς, καθώς και για υπάλληλους ξένων χωρών, ακόμα κι αν οι πράξεις αυτές δεν είναι αξιόποινες σύμφωνα με τους νόμους της χώρας όπου διαπράχθηκαν.
Το άρθρο 239 του ποινικού κώδικα προστατεύει την καθαρότητα των υπηρεσιακών καθηκόντων και αποτελεί έννομο αγαθό που προστατεύεται. Ο σκοπός αυτής της προστασίας είναι να διασφαλιστεί ότι οι υπάλληλοι εκτελούν τα καθήκοντά τους με εντιμότητα και ότι οι πολίτες έχουν εμπιστοσύνη στις δημόσιες υπηρεσίες.
Η πράξη της προσβολής του έννομου αγαθού στο πλαίσιο της δωροληψίας υπαλλήλου μπορεί να εμφανίζεται με τις παρακάτω μορφές:
Α) Απαίτηση από τον υπάλληλο ή μεσολάβηση τρίτου για αθέμιτο ωφέλημα, είτε άμεσα είτε έμμεσα, για τον ίδιο ή για άλλο άτομο, σε σχέση με την άσκηση των υπηρεσιακών του καθηκόντων, είτε αυτά είναι μελλοντικά είτε έχουν ήδη ολοκληρωθεί.
Β) Λήψη από τον υπάλληλο ή μεσολάβηση τρίτου για αθέμιτο ωφέλημα, είτε άμεσα είτε έμμεσα, για τον ίδιο ή για άλλο άτομο, σε σχέση με την άσκηση των υπηρεσιακών του καθηκόντων, είτε αυτά είναι μελλοντικά είτε έχουν ήδη ολοκληρωθεί.
Γ) Αποδοχή της υπόσχεσης για καταβολή αθέμιτου ωφελήματος.
Δ) Αντίθεση του υπαλλήλου στην εκτέλεση των υπηρεσιακών του καθηκόντων ή παράλειψη του να εκτελέσει αυτά τα καθήκοντα.
Ε) Απαίτηση ή λήψη αθέμιτης παροχής περιουσιακής φύσης από τον υπάλληλο, επωφελούμενος από την ιδιότητά του.
ΣΤ) Μη αποτροπή από προϊσταμένους που τελούν υπό τις εντολές ή τον έλεγχό τους, παραβιάζοντας τα υπηρεσιακά τους καθήκοντα, της τέλεσης απαγορευμένων πράξεων από υπαλλήλους που βρίσκονται υπό την επιμέλειά τους.
Ζ) Τέλεση δωροληψίας από τα πρόσωπα σύμφωνα με τις συνθήκες που αναφέρονται στην παράγραφο 5 του ίδιου άρθρου.
Όσον αφορά την υποκειμενική υπόσταση του αδικήματος, απαιτείται η ύπαρξη τουλάχιστον πιθανότητας δόλου. Αυτό σημαίνει ότι ο δράστης πρέπει να έχει επιδιώξει την προσβολή του έννομου αγαθού με επίγνωση και πρόθεση, ακόμα και αν η πρόθεσή του δεν ήταν να προκαλέσει βλάβη ή ζημία.
Ως προς την υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος, απαιτείται η ύπαρξη τουλάχιστον πρόθεσης για τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 26 και 18 του ποινικού κώδικα.
Συνοψίζοντας, το αδίκημα της δωροληψίας υπαλλήλου έχει θεσπιστεί για να προστατεύσει την εντιμότητα και την εμπιστοσύνη στις δημόσιες υπηρεσίες, αποτρέποντας τις παράνομες και ανήθικες πρακτικές των υπαλλήλων.
