Γονική μέριμνα:
Η γονική μέριμνα ορίζεται ως το σύνολο των καθηκόντων και δικαιωμάτων που έχουν οι γονείς για την ανατροφή και φροντίδα του ανήλικου τέκνου τους. Περιλαμβάνει:
Σύμφωνα με το άρθρο 1510 του Αστικού Κώδικα:
Η μέριμνα για το ανήλικο τέκνο ορίζεται ως γονική μέριμνα και αποτελεί καθήκον και δικαίωμα των γονέων.
Η γονική μέριμνα ασκείται από κοινού και εξίσου από τους δύο γονείς, ανεξάρτητα από την οικογενειακή τους κατάσταση (γάμος, διαζύγιο, άγαμοι γονείς).
Η γονική μέριμνα περιλαμβάνει:
Επιμέλεια του προσώπου: Φροντίδα για την υγεία, την ασφάλεια, την εκπαίδευση, την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη και την ηθική διαπαιδαγώγηση του παιδιού.
Διοίκηση της περιουσίας: Διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων του παιδιού.
Εκπροσώπηση: Εκπροσώπηση του παιδιού σε νομικές και διοικητικές πράξεις.
Σημαντικές σημειώσεις:
Σε περίπτωση που οι γονείς δεν μπορούν να συνεννοηθούν για θέματα που άπτονται της γονικής μέριμνας, μπορούν να απευθυνθούν στο δικαστήριο, το οποίο θα λάβει την πιο συμφέρουσα για το παιδί απόφαση.
Το δικαστήριο μπορεί, εάν κρίνει ότι είναι προς το συμφέρον του παιδιού, να αναθέσει την επιμέλεια αποκλειστικά σε έναν γονέα.
Η γονική μέριμνα παύει με την ενηλικίωση του τέκνου, με τον θάνατο, την κήρυξη σε αφάνεια ή την έκπτωση του γονέα.
Επιμέλεια του προσώπου: Φροντίδα για την υγεία, την ασφάλεια, την εκπαίδευση και την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.
Διοίκηση της περιουσίας: Διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων του παιδιού.
Εκπροσώπηση: Εκπροσώπηση του παιδιού σε νομικές και διοικητικές πράξεις.
Επιμέλεια:
Η επιμέλεια αποτελεί κομμάτι της γονικής μέριμνας και εστιάζει στην ανατροφή, μόρφωση, επίβλεψη και ηθική διαπαιδαγώγηση του παιδιού. Συγκεκριμένα, ορίζει:
Τον τόπο διαμονής του παιδιού.
Την εκπαίδευσή του (σχολείο, φροντιστήριο).
Την ιατρική του περίθαλψη.
Την θρησκευτική του αγωγή.
Την ψυχαγωγία και τον ελεύθερο χρόνο του.
Συνεπιμέλεια:
Από το 2021, στην Ελλάδα ισχύει ο θεσμός της συνεπιμέλειας, όπου και οι δύο γονείς ασκούν από κοινού και εξίσου την επιμέλεια του τέκνου μετά τον χωρισμό.
Εξαίρεση:
Σε περίπτωση που η συνεπιμέλεια κρίνεται ακατάλληλη για το συμφέρον του παιδιού, το δικαστήριο μπορεί να αναθέσει την επιμέλεια αποκλειστικά σε έναν γονέα.
Άσκηση – Ανάθεση Γονικής Μέριμνας κατά το Συμφέρον του Τέκνου (άρθρο 1511 ΑΚ)
Σύμφωνα με το άρθρο 1511 του Αστικού Κώδικα:
Κάθε απόφαση που λαμβάνουν οι γονείς σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας πρέπει να αποβλέπει στο βέλτιστο συμφέρον του τέκνου.
Το δικαστήριο, όταν καλείται να αποφασίσει για την ανάθεση της γονικής μέριμνας ή τον τρόπο άσκησής της, λαμβάνει υπόψη τα ακόλουθα:
Την ικανότητα και πρόθεση κάθε γονέα:
Να σέβεται τα δικαιώματα του άλλου.
Να συνεργάζεται για την ανατροφή του παιδιού.
Να λαμβάνει υπόψη τις απόψεις και τα συναισθήματα του παιδιού.
Την συμπεριφορά κάθε γονέα:
Στο παρελθόν.
Σε σχέση με το παιδί.
Σε σχέση με τον άλλο γονέα.
Την τήρηση τυχόν προηγούμενων δικαστικών αποφάσεων ή συμφωνιών.
Την ισότητα μεταξύ των γονέων:
Χωρίς διακρίσεις φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού, φυλής, θρησκείας, πολιτικών πεποιθήσεων, εθνικότητας, κοινωνικής προέλευσης ή περιουσίας.
Την ωριμότητα του τέκνου:
Ζητείται και λαμβάνεται υπόψη η γνώμη του, εφόσον κρίνεται ότι δεν είναι προϊόν καθοδήγησης ή υποβολής.
Στόχος:
Η διασφάλιση της υγιούς ανάπτυξης του παιδιού σε ένα ασφαλές και σταθερό περιβάλλον.
Η ενίσχυση της σχέσης του παιδιού με και τους δύο γονείς, εφόσον αυτό είναι προς το συμφέρον του.
Διαζύγιο ή Ακύρωση Γάμου – Διάσταση Συζύγων και Άσκηση Γονικής Μέριμνας (άρθρο 1513 ΑΚ)
Σε περίπτωση διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου, ή διάστασης των συζύγων:
Και οι δύο γονείς εξακολουθούν να ασκούν από κοινού και εξίσου τη γονική μέριμνα, εφόσον ζουν και οι δύο.
Ο γονέας με τον οποίο διαμένει το τέκνο:
Επιχειρεί τις πράξεις που προβλέπονται στο πρώτο εδάφιο του άρθρου 1516 ΑΚ.
Έχει την υποχρέωση να ενημερώνει τον άλλο γονέα για τις πράξεις αυτές.
Σημαντικές επισημάνσεις:
Η ρύθμιση αυτή αποσκοπεί στην εξασφάλιση της ίσης συμμετοχής και των δύο γονέων στην ανατροφή και φροντίδα των παιδιών τους, ακόμα και μετά τη διάλυση της οικογενειακής σχέσης.
Η ενημέρωση του άλλου γονέα για τις πράξεις που αφορούν το τέκνο αποτελεί σημαντικό καθήκον και συμβάλλει στην ομαλή επικοινωνία και συνεργασία των γονέων προς όφελος του παιδιού.
Σε περίπτωση που υπάρχει διαφωνία για την άσκηση της γονικής μέριμνας, οι γονείς μπορούν να απευθυνθούν στο δικαστήριο για την επίλυσή της.
Παρέκκλιση από την από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας (άρθρο 1514 ΑΚ)
Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας, το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει:
Την κατανομή της άσκησης της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονέων:
Ορίζοντας ποιος γονέας θα ασκεί ποιες αρμοδιότητες.
Εξειδικεύοντας τον τρόπο άσκησης της γονικής μέριμνας στα κατ’ ιδίαν θέματα.
Την ανάθεση της άσκησης της γονικής μέριμνας στον έναν γονέα ή σε τρίτο:
Λαμβάνοντας υπόψη το συμφέρον του τέκνου.
Αξιολογώντας τους δεσμούς του τέκνου με τους γονείς και τους αδελφούς του.
Εξετάζοντας τυχόν υπάρχουσες συμφωνίες των γονέων για την άσκηση της γονικής μέριμνας.
Λόγοι παρέκκλισης:
Συνεχής και έντονη διαφωνία των γονέων:
Αδυναμία λήψης κοινών αποφάσεων για το συμφέρον του τέκνου.
Δημιουργία τοξικού κλίματος που βλάπτει την ψυχική υγεία του παιδιού.
Αδιαφορία ή μη συνεργασία ενός γονέα:
Άρνηση ανάληψης ευθυνών για την ανατροφή και φροντίδα του παιδιού.
Ελλιπής ή ανύπαρκτη επικοινωνία με το τέκνο.
Κατάχρηση της γονικής μέριμνας:
Επίδειξη βίαιης ή επιθετικής συμπεριφοράς προς το παιδί.
Παραμέληση ή κακοποίηση του τέκνου.
Διαδικασία:
Κάθε γονέας μπορεί να προσφύγει στο δικαστήριο:
Εφόσον δεν είναι δυνατή η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας.
Υποβάλλοντας σχετική αίτηση.
Το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη:
Το συμφέρον του τέκνου.
Τους δεσμούς του τέκνου με τους γονείς και τους αδελφούς του.
Τυχόν υπάρχουσες συμφωνίες των γονέων για την άσκηση της γονικής μέριμνας.
Την καταλληλότητα κάθε γονέα για την άσκηση της γονικής μέριμνας.
Πιθανόν να διατάξει:
Πραγματογνωμοσύνη.
Διαμεσολάβηση.
Λήψη οποιουδήποτε άλλου πρόσφορου μέτρου.
Η Γονική Μέριμνα Τέκνων Γεννημένων Εκτός Γάμου και η Σύμφωνη Συμβίωση (άρθρο 1515ΑΚ)
Σε περίπτωση γέννησης τέκνου εκτός γάμου, η γονική μέριμνα ρυθμίζεται ως εξής:
1. Γονική μέριμνα μητέρας:
Η μητέρα ασκεί αυτοδικαίως τη γονική μέριμνα.
Ο πατέρας δεν αποκτά αυτοδικαίως γονική μέριμνα.
2. Αναγνώριση τέκνου από τον πατέρα:
Εκούσια αναγνώριση:
Ο πατέρας μπορεί να αναγνωρίσει το τέκνο εθελοντικά, ενώπιον ληξιάρχου ή συμβολαιογράφου.
Με την αναγνώριση, ο πατέρας αποκτά αυτοδικαίως τη γονική μέριμνα, την οποία ασκεί από κοινού με τη μητέρα.
Δικαστική αναγνώριση:
Σε περίπτωση άρνησης του πατέρα να αναγνωρίσει το τέκνο εθελοντικά, η μητέρα μπορεί να ασκήσει αγωγή αναγνώρισης.
Εάν η αγωγή γίνει δεκτή, ο πατέρας αποκτά γονική μέριμνα, την οποία ασκεί από κοινού με τη μητέρα.
3. Σύμφωνο Συμβίωσης:
Εάν οι γονείς συνάψουν Σύμφωνο Συμβίωσης, τεκμαίρεται ότι επιθυμούν την από κοινού άσκηση της γονικής μέ
ριμνας.
Σε περίπτωση διαφωνίας, το δικαστήριο λαμβάνει την τελική απόφαση, λαμβάνοντας υπόψη το συμφέρον του τέκνου.
4. Εξαιρέσεις:
Σε περίπτωση αδυναμίας ή ακαταλληλότητας της μητέρας, ο πατέρας μπορεί να ασκήσει τη γονική μέριμνα.
Το δικαστήριο δύναται να αποφασίσει διαφορετικά για την άσκηση της γονικής μέριμνας, λαμβάνοντας υπόψη το συμφέρον του τέκνου.
Πράξεις Γονικής Μέριμνας από τον Ένα Γονέα (άρθρο 1516 ΑΚ)
Σύμφωνα με το άρθρο 1516 ΑΚ, ο καθένας από τους γονείς μπορεί να επιχειρήσει μόνος του πράξεις που αναφέρονται στην άσκηση της γονικής μέριμνας:
1. Συνήθεις πράξεις επιμέλειας του προσώπου του τέκνου:
Φροντίδα για την υγεία, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία του παιδιού.
Λήψη αποφάσεων για την καθημερινή ζωή του παιδιού.
Εκπροσώπηση του παιδιού σε τρίτους.
2. Τρέχουσα διαχείριση της περιουσίας του τέκνου:
Διοίκηση της περιουσίας του παιδιού.
Είσπραξη εσόδων και πληρωμή εξόδων.
Εκπροσώπηση του παιδιού σε οικονομικές συναλλαγές.
3. Πράξεις που έχουν επείγοντα χαρακτήρα:
Λήψη άμεσων αποφάσεων για την προστασία του παιδιού σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Χορήγηση συγκατάθεσης για ιατρικές πράξεις ή άλλες επεμβάσεις που δεν επιδέχονται αναβολή.
