Η υπέρβαση των ορίων της ουσιαστικής πληρεξουσιότητας, όντως, δεν περιορίζεται μόνο σε περιπτώσεις που ο αντιπρόσωπος ενεργεί εκτός των ρητά ή σιωπηρά καθορισμένων ορίων της εντολής.
Επιπλέον, υφίσταται υπέρβαση και όταν ο αντιπρόσωπος, εντός των ορίων της τυπικής πληρεξουσιότητας, ενεργεί με τρόπο αντίθετο προς τα συμφέροντα του αντιπροσωπευομένου ή προς τον σκοπό για τον οποίο τού χορηγήθηκε η πληρεξουσιότητα.
Ειδικότερα, η κατάχρηση της πληρεξουσιότητας δύναται να λάβει χώρα στις ακόλουθες περιπτώσεις:
1. Σύναψη δικαιοπραξίας με δόλιο σκοπό:
Ο αντιπρόσωπος, επιδιώκοντας προσωπικό όφελος, ενεργεί με σκοπό να βλάψει τον αντιπροσωπευόμενο.
2. Σύναψη δικαιοπραξίας με αλόγιστες ή ασύμφορες συνθήκες:
Ο αντιπρόσωπος, χωρίς εύλογη αιτία, συναινεί σε όρους δυσμενείς για τον αντιπροσωπευόμενο, θυσιάζοντας άσκοπα τα συμφέροντά του.
3. Σύναψη δικαιοπραξίας που εξυπηρετεί τα συμφέροντα τρίτου:
Ο αντιπρόσωπος, αντί να ενεργήσει προς όφελος του αντιπροσωπευομένου, επιδιώκει να ωφελήσει τρίτο πρόσωπο, με ή χωρίς την ύπαρξη συμπαιγνίας.
4. Σύναψη δικαιοπραξίας που έρχεται σε αντίθεση με τον ηθικό σκοπό της πληρεξουσιότητας:
Ο αντιπρόσωπος, παρότι ενεργεί εντός των τυπικών ορίων, εκμεταλλεύεται την ευπιστία του αντιπροσωπευομένου, στερώντας του την προσδοκώμενη ωφέλεια.
Σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 713, 714, 200, 211, 216, 218, 223, 281 και 288 του Αστικού Κώδικα, προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα:
1. Γενικές αρχές:
Συμβατική ελευθερία: Τα πρόσωπα δύναται ελεύθερα να συνάπτουν συμβάσεις, καθορίζοντας το περιεχόμενό τους (άρθρο 361 ΑΚ).
Καλή πίστη: Η άσκηση των δικαιωμάτων και η εκπλήρωση των υποχρεώσεων οφείλουν να γίνονται καλόπιστα (άρθρο 281 ΑΚ).
Προστασία του αδύναμου μέρους: Ο νόμος προστατεύει το αδύναμο μέρος μίας συμβατικής σχέσης (άρθρα 200, 288 ΑΚ).
2. Ειδικές διατάξεις:
Πληρεξουσιότητα: Η πληρεξουσιότητα είναι η σύμβαση με την οποία ο αντιπροσωπευόμενος αναθέτει στον αντιπρόσωπο την ενέργεια δικαιοπραξιών στο όνομά του (άρθρο 713 ΑΚ).
Κατάχρηση πληρεξουσιότητας: Ο αντιπρόσωπος ευθύνεται για ζημία που προκάλεσε στον αντιπροσωπευόμενο από υπέρβαση ή κατάχρηση της πληρεξουσιότητας (άρθρο 714 ΑΚ).
Ακυρότητα δικαιοπραξίας: Δικαιοπραξία που έρχεται σε αντίθεση με διατάξεις αναγκαστικού δικαίου είναι άκυρη (άρθρο 174 ΑΚ).
Αιτιολογία ακυρότητας: Η ακυρότητα της δικαιοπραξίας μπορεί να επαφίεται σε διάφορους λόγους, όπως η ανηλικότητα, η ψυχική ασθένεια, η απάτη, ο εκβιασμός, η πλάνη (άρθρα 131, 132, 138, 140, 143 ΑΚ).
Αποζημίωση: Ο ζημιωθείς από αδικοπραξία δικαιούται αποζημίωση σύμφωνα με το (άρθρο 914 ΑΚ).
Συνεπώς, οι προαναφερθείσες διατάξεις του Αστικού Κώδικα διαμορφώνουν το νομικό πλαίσιο που διέπει τις συμβατικές σχέσεις, θέτοντας κανόνες ερμηνείας, ακυρότητας και ευθύνης.
Η διάταξη του άρθρου 919 ΑΚ θεσπίζει την αδικοπρακτική ευθύνη από πρόθεση και ορίζει ότι όποιος ζημιώσει άλλον με πρόθεση και κατά τρόπο αντίθετο προς τα χρηστά ήθη οφείλει να τον αποζημιώσει.
Στο πλαίσιο αυτό, ευθύνη δύναται να βαρύνει και τον εντολοδόχο που συναλλάσσεται με πληρεξούσιο, εάν ο τελευταίος καταχραστεί τη σχέση του με τον εντολέα-πληρεξουσιοδότη.
Προϋποθέσεις ευθύνης:
Ύπαρξη πληρεξουσιότητας: Ο ζημιωθείς να συναλλάχθηκε με τον πληρεξούσιο, ο οποίος όφειλε να ενεργεί στο όνομα και για λογαριασμό του εντολέα.
Κατάχρηση πληρεξουσιότητας: Ο πληρεξούσιος να ενήργησε με πρόθεση βλάβης του εντολέα ή του τρίτου με τον οποίο συναλλάχθηκε.
Ζημία: Ο ζημιωθείς να υπέστη περιουσιακή ή ηθική βλάβη.
Αντιξοότητα προς τα χρηστά ήθη: Η συμπεριφορά του πληρεξούσιου να αντίκειται στις ηθικές αξίες και κοινωνικές αντιλήψεις.
Παρδείγματα:
Ο πληρεξούσιος, αντί να αγοράσει ακίνητο για λογαριασμό του εντολέα, το αγοράζει για δικό του όφελος.
Ο πληρεξούσιος, εκμεταλλευόμενος την άγνοια ή την αδυναμία του εντολέα, τον πείθει να συνάψει δυσμενή για αυτόν σύμβαση.
Συνέπειες:
Ο ζημιωθείς δύναται να αξιώσει αποζημίωση από τον πληρεξούσιο για την περιουσιακή ή ηθική βλάβη που υπέστη.
Εάν ο εντολέας γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει την κατάχρηση, δύναται να ευθύνεται και αυτός αλληλεγγύως.
Συμπέρασμα:
Η ευθύνη του εντολοδόχου για ζημία που προκλήθηκε από κατάχρηση της πληρεξουσιότητας από τον πληρεξούσιο στηρίζεται στην αρχή της καλής πίστης και της προστασίας του αδύναμου μέρους. Η ύπαρξη και η έκταση της ευθύνης κρίνονται σε κάθε περίπτωση με βάση τα πραγματικά περιστατικά και τις αποδείξεις.
Σημείωση: Η ανωτέρω ανάλυση αποτελεί γενική επισκόπηση των διατάξεων. Για λεπτομερή ερμηνεία και εφαρμογή σε συγκεκριμένη περίπτωση, απαιτείται η κρίση νομικού συμβούλου.
Συνεπώς, η υπέρβαση της ουσιαστικής πληρεξουσιότητας εστιάζει στην κακόπιστη ή αλόγιστη άσκηση της εξουσίας από τον αντιπρόσωπο, λαμβάνοντας υπόψη τα συμφέροντα και τον σκοπό για τον οποίο τού χορηγήθηκε η πληρεξουσιότητα.
