Η Μεταβίβαση επικαρπίας αναφέρεται στη διαδικασία κατά την οποία κάποιος παραχωρεί ένα περιορισμένο δικαίωμα σε κινητή ή ακίνητη περιουσία σε ένα άλλο άτομο. Ο δικαιούχος αυτού του δικαιώματος μπορεί να χρησιμοποιεί και να απολαμβάνει την περιουσία, υπό τον όρο ότι δεν παρεμβαίνει ουσιαστικά σε αυτήν. Αυτό το είδος κυριότητας ονομάζεται “ψιλή κυριότητα” καθώς η κυριότητα του περιορίζεται.
Όταν η επικαρπία αποσβέστει, η κυριότητα επανέρχεται πλήρως στον αρχικό ιδιοκτήτη, καθώς αποκτά ξανά τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί και να εκμεταλλεύεται την περιουσία. Η επικαρπία μπορεί να συσταθεί όχι μόνο για ακίνητη περιουσία, αλλά και για κινητή περιουσία, καθώς και για δικαιώματα ή απαιτήσεις.
Ο τρόπος σύστασης της επικαρπίας είναι διττός: μέσω δικαστικής απόφασης κατά τη διάρκεια της ζωής ή μετά τον θάνατο του αρχικού κατόχου, ή με τη συνήθη χρήση της περιουσίας.
Για τη σύσταση επικαρπίας με σύμβαση, υπάρχουν ορισμένες νομικές προϋποθέσεις. Αυτές περιλαμβάνουν το να είναι το πρόσωπο που παρέχει την επικαρπία νόμιμα κατόχου της περιουσίας και να υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στον κύριο και τον επικαρπωτή για τον σκοπό της επικαρπίας. Η συμφωνία αυτή πρέπει να καταγραφεί σε συμβολαιογραφικό έγγραφο και να ακολουθηθεί από μεταγραφή του.
Είναι επίσης δυνατό να υπάρξει συμφωνία για τη μεταβίβαση της επικαρπίας σε τρίτο πρόσωπο μετά τον θάνατο του αρχικού επικαρπωτή. Ωστόσο, αυτή η μεταβίβαση πρέπει να πραγματοποιείται με φειδώ, ώστε να μην χάνεται η έννοια της κυριότητας στην πράξη. Σημειώνεται ότι η μεταβίβαση της επικαρπίας σε όλους τους κληρονόμους του επικαρπωτή δεν είναι εφικτή καθώς αντίκειται στον ισχύοντα νομικό πλαίσιο.
Η φορολόγηση της επικαρπίας που μεταβιβάζεται γίνεται με βάση τον ποσοστό επί της αξίας της πλήρους κυριότητας, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία του επικαρπώτη. Η αξία αυτής της επικαρπίας προσδιορίζεται με βάση την ηλικία του επικαρπώτη, με τους πιο μεγάλους επικαρπώτες να έχουν μικρότερη αξία επικαρπίας. Συνεπώς, το ποσοστό φορολογίας εξαρτάται από την ηλικία του επικαρπώτη.
Όσον αφορά τα λειτουργικά έξοδα ενός ακινήτου κατά την περίοδο της επικαρπίας, αυτά επιβαρύνουν τον επικαρπώτη. Αυτά περιλαμβάνουν τα τέλη καθαριότητας και τους δημοτικούς φόρους. Τα έξοδα από εκτάκτους λόγους, όπως τα υπονομικά τέλη ή οι εισφορές για τη ρυμοτομία, επίσης, επιβαρύνουν τον ψιλό κύριο και όχι τον επικαρπώτη.
Μεταβίβαση επικαρπίας – Όσον αφορά τις διακρίσεις, αναγνωρίζουμε τις εξής υποκατηγορίες:
- Διαδοχική επικαρπία: Η μεταβίβαση αυτής της επικαρπίας σε άλλο άτομο γίνεται με εντολή του μεταβιβάζοντος ή με διαθήκη του νεκρού.
- Επικαρπία ορισμένου χρόνου: Αυτή η επικαρπία ισχύει για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
- Ισόβια επικαρπία: Είναι μια επικαρπία που διαρκεί για όλη τη διάρκεια της ζωής του επικαρπώτη και μπορεί να μεταβιβαστεί με χαριστική πράξη (δωρεά ή γονική παροχή).
- Διαδοχική ισόβια επικαρπία: Αυτή η επικαρπία ισχύει για πολλούς επικαρπώτες και συνδέεται με την περίοδο που βρίσκονται στη ζωή.
Τα βασικά άρθρα του αστικού κώδικα που αφορούν την έννοια της επικαρπίας και τη μεταβίβασή της είναι τα εξής:
Άρθρο 1142 – Επικαρπία στον Αστικό Κώδικα – Ορισμός της επικαρπίας
Η επικαρπία ορίζεται ως το δικαίωμα του επικαρπώτη να χρησιμοποιεί και να αποκομίζει οφέλη από αντικείμενο που ανήκει σε άλλον, διατηρώντας την ακεραιότητά του.
Άρθρο 1178 – Επικαρπία δικαιώματος στον Αστικό Κώδικα
Η επικαρπία μπορεί να αποκτηθεί και με βάση το δικαίωμα. Η διαδικασία απόκτησης επικαρπίας ακολουθεί τον τρόπο που ισχύει για τη μεταβίβαση του αντίστοιχου δικαιώματος. Τα δικαιώματα που δεν είναι μεταβιβάσιμα δεν αποτελούν αντικείμενο επικαρπίας.
Άρθρο 1166 – Αμεταβίβαστη επικαρπία στον Αστικό Κώδικα
Εκτός αν έχει οριστεί διαφορετικά, η επικαρπία είναι αμεταβίβαστη. Ωστόσο, η δυνατότητα μεταβίβασης της άσκησης της επικαρπίας σε άλλο πρόσωπο για ένα χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει την διάρκεια της επικαρπίας είναι εφικτή, εξαιρουμένης της περίπτωσης που προβλέπεται από το άρθρο 1164.
Συνοψίζοντας, η επικαρπία μπορεί να μεταβιβαστεί αλλά υπό περιορισμένες συνθήκες και χρονικό πλαίσιο. Αυτό επιτυγχάνεται για να αποφευχθεί η απώλεια της αξίας του απόλυτου εμπράγματου δικαιώματος, δηλαδή της πλήρους κυριότητας. Στην Ελλάδα, πολλοί γονείς ακολουθούν την πρακτική της επικαρπίας στα ακίνητα τους, προκειμένου να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά τους θα κληρονομήσουν την πλήρη κυριότητα και όχι μόνο την απλή κυριότητα των ακινήτων τους.
