Το άρθρο 31 του Ποινικού Κώδικα (ΠΚ) θεσπίζει την έννοια της νομικής πλάνης, η οποία αποτελεί λόγο άρσης του καταλογισμού της πράξης στον δράστη.
Αντικείμενο της νομικής πλάνης είναι ο άδικος χαρακτήρας της πράξης. Για να τύχει εφαρμογής το άρθρο 31, ο δράστης πρέπει να αγνοεί ότι η πράξη που τέλεσε είναι άδικη.
Η νομική πλάνη μπορεί να είναι συγγνωστή ή μη συγγνωστή. Η συγγνωστή νομική πλάνη είναι εκείνη που δεν μπορούσε να αποφευχθεί από τον δράστη, μολονότι αυτός κατέβαλε την οφειλόμενη από τις περιστάσεις και δυνατή γι’ αυτόν επιμέλεια. Η μη συγγνωστή νομική πλάνη είναι εκείνη που θα μπορούσε να αποφευχθεί από τον δράστη, αν αυτός είχε καταβάλει την απαιτούμενη επιμέλεια.
Για να θεωρηθεί η νομική πλάνη συγγνωστή, πρέπει να πληρούνται οι εξής προϋποθέσεις:
- Ο δράστης να αγνοεί πραγματικά τον άδικο χαρακτήρα της πράξης.
- Η πλάνη του δράστη να μην οφείλεται σε αμέλεια ή σε βαριά αμέλεια του ιδίου.
- Η πλάνη του δράστη να μην οφείλεται σε ύπαρξη τεχνητής κατάστασης που δημιούργησε ο ίδιος ή άλλος με δόλο.
Εάν η νομική πλάνη είναι συγγνωστή, η πράξη δεν καταλογίζεται στον δράστη. Αυτό σημαίνει ότι ο δράστης δεν διώκεται ποινικά και δεν υπέχει ποινική ευθύνη.
Εάν η νομική πλάνη είναι μη συγγνωστή, η πράξη καταλογίζεται στον δράστη, αλλά το δικαστήριο μπορεί να του επιβάλει μειωμένη ποινή (άρθρο 83 ΠΚ). Αυτό σημαίνει ότι το δικαστήριο μπορεί να επιβάλλει στον δράστη ποινή μικρότερη από την ανώτατη που προβλέπεται για την πράξη που τέλεσε.
Παραδείγματα συγγνωστής νομικής πλάνης:
- Ένας πολίτης που επιτίθεται σε έναν αστυνομικό νομίζοντας ότι αυτός είναι ένας ληστής.
- Ένας γιατρός που κάνει μια ιατρική επέμβαση χωρίς τη συναίνεση του ασθενούς, επειδή πιστεύει ότι η επέμβαση είναι απαραίτητη για τη σωτηρία της ζωής του ασθενούς.
Παραδείγματα μη συγγνωστής νομικής πλάνης:
- Ένας πολίτης που επιτίθεται σε έναν αστυνομικό επειδή πιστεύει ότι αυτός είναι ένας ληστής, ενώ στην πραγματικότητα ο αστυνομικός είναι απλώς ντυμένος με στολή ληστή για να εντοπίσει εγκληματίες.
- Ένας γιατρός που κάνει μια ιατρική επέμβαση χωρίς τη συναίνεση του ασθενούς, επειδή πιστεύει ότι η επέμβαση είναι απαραίτητη για τη σωτηρία της ζωής του ασθενούς, ενώ στην πραγματικότητα η επέμβαση δεν είναι απαραίτητη.
Συμπέρασμα:
Η νομική πλάνη αποτελεί σημαντικό λόγο άρσης του καταλογισμού της πράξης στον δράστη. Για να τύχει εφαρμογής το άρθρο 31 του ΠΚ, η νομική πλάνη πρέπει να είναι συγγνωστή, δηλαδή να μην μπορούσε να αποφευχθεί από τον δράστη, μολονότι αυτός κατέβαλε την οφειλόμενη από τις περιστάσεις και δυνατή γι’ αυτόν επιμέλεια. Εάν η νομική πλάνη είναι συγγνωστή, η πράξη δεν καταλογίζεται στον δράστη και αυτός δεν διώκεται ποινικά. Εάν η νομική πλάνη είναι μη συγγνωστή, η πράξη καταλογίζεται στον δράστη, αλλά το δικαστήριο μπορεί να του επιβάλει μειωμένη ποινή.
