Σύμφωνο Συμβίωσης για Ομόφυλα Ζευγάρια: Τι Πρέπει να Γνωρίζετε
Το Σύμφωνο Συμβίωσης θεσπίστηκε στην Ελλάδα το 2008, αρχικά μόνο για ετερόφυλα ζευγάρια. Το 2015, με τον Νόμο 4356/2015, η δυνατότητα σύναψης Συμφώνου Συμβίωσης επεκτάθηκε και στα ομόφυλα ζευγάρια, προσφέροντας ίσα δικαιώματα και στους δύο συντρόφους.
Πλεονεκτήματα
Αναγνώριση της σχέσης: Το Σύμφωνο Συμβίωσης προσφέρει νομική αναγνώριση στη σχέση ομόφυλων ζευγαριών, ενισχύοντας την κοινωνική προστασία και ασφάλεια.
Κοινή φορολογική δήλωση: Τα μέρη του Συμφώνου δύναται να υποβάλλουν κοινή φορολογική δήλωση, λαμβάνοντας τυχόν οικονομικά οφέλη.
Κληρονομικά δικαιώματα: Σε περίπτωση θανάτου ενός εκ των συντρόφων, ο έτερος κληρονομεί την περιουσία του, σύμφωνα με τους όρους του Συμφώνου.
Δικαιώματα σε περίπτωση ασθένειας: Το Σύμφωνο δύναται να προβλέπει δικαιώματα νοσηλείας και ιατρικής περίθαλψης σε περίπτωση ασθένειας ενός εκ των συντρόφων.
Πρόσβαση σε κοινωνικές παροχές: Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα ομόφυλα ζευγάρια με Σύμφωνο Συμβίωσης δύναται να έχουν πρόσβαση σε κοινωνικές παροχές, όπως επιδόματα ή ασφαλιστικά προγράμματα.
Διαδικασία Σύναψης Συμφώνου Συμβίωσης:
Υποβολή αίτησης: Η αίτηση για Σύμφωνο Συμβίωσης υποβάλλεται στο Δημοτολόγιο του Δήμου στον οποίο διαμένουν οι ενδιαφερόμενοι.
Πιστοποιητικά: Απαιτούνται πιστοποιητικά γέννησης, οικογενειακής κατάστασης και μόνιμης κατοικίας.
Δήλωση ενώπιον ληξιάρχου: Οι ενδιαφερόμενοι υπογράφουν το Σύμφωνο Συμβίωσης ενώπιον συμβολαιογράφου και κοινοποιούν επικυρωμένο αντίγραφο του συμφώνου στο Ληξιαρχείο του τόπου κατοικίας τους .
Κοινοποίηση: Το Σύμφωνο καταχωρείται στο ληξιαρχείο και δημοσιεύεται στο ΦΕΚ.
Λύση Συμφώνου
Η λύση του συμφώνου συμβίωσης γίνεται με τους ακόλουθους τρεις τρόπους:
1) με συμφωνία των μερών που γίνεται αυτοπροσώπως χωρίς να επιτρέπεται πληρεξουσιότητα, η οποία θα πρέπει να αναφέρεται σε συμβολαιογραφικό έγγραφο
2) με μονομερή συμβολαιογραφικη δήλωση, για την οποία θα πρέπει να έχει αποσταλεί στο έτερο μέρος εξώδικο με δικαστικό επιμελητή με το οποίο να γίνεται πρόσκληση για συναινετική λύση του συμφώνου.
3) αυτοδίκαια στη περίπτωση που τα μέρη συνάψουν γάμο μεταξύ τους.
0 Νόμος 4356/2015 για το σύμφωνο συμβίωσης ομόφυλων ζευγαριών κρίθηκε συνταγματικός από το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) με την ιστορική απόφαση 2003/2018.
Σημαντικά σημεία της απόφασης:
Το ΣτΕ αναγνώρισε ότι η ιδιωτική ζωή και η ελευθερία επιλογής του σεξουαλικού προσανατολισμού προστατεύονται από το Σύνταγμα.
Η θέσπιση του συμφώνου συμβίωσης δεν αντίκειται στο άρθρο 21 του Συντάγματος, το οποίο θεσπίζει την προστασία της οικογένειας.
Το Σύμφωνο Συμβίωσης δεν θίγει τον θεσμό του γάμου, ο οποίος παραμένει ένας ξεχωριστός θεσμός για ετερόφυλα ζευγάρια.
Η αναγνώριση δικαιωμάτων στα ομόφυλα ζευγάρια δεν αποτελεί προσβολή της θρησκευτικής ελευθερίας ή των ηθών.
Επιπτώσεις της απόφασης:
Η απόφαση του ΣτΕ εδραίωσε την ισότητα των ομοφύλων ζευγαριών στην Ελλάδα.
Πλέον, τα ομόφυλα ζευγάρια που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης απολαμβάνουν ισοδύναμα δικαιώματα με τα ετερόφυλα ζευγάρια σε μια σειρά από τομείς, όπως η κοινή φορολογική δήλωση, η κληρονομική διαδοχή, η ασφάλιση και η νοσηλεία.
Συνεχής εξέλιξη:
Η νομοθεσία για το σύμφωνο συμβίωσης ομοφύλων ζευγαριών εξελίσσεται διαρκώς.
Σημαντικές αλλαγές έχουν έρθει με τον Νόμο 4497/2017, ο οποίος επέκτεινε τα δικαιώματα των ομοφύλων ζευγαριών σε θέματα κοινωνικής ασφάλισης, υγείας και σύνταξης.
Συζητήσεις λαμβάνουν χώρα για την πλήρη νομοθετική ισότητα ομοφύλων και ετερόφυλων ζευγαριών, συμπεριλαμβανομένου του γάμου.
Σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 2 παρ. 1, 4 παρ. 1 και 5 παρ. 1 του Συντάγματος, ο άνθρωπος αναγνωρίζεται ως η υπέρτατη αξία, για χάρη της οποίας υφίσταται και οργανώνεται η έννομη τάξη. Ας δούμε αναλυτικά τις σχετικές διατάξεις:
Άρθρο 2 παρ. 1:
“Η αναγνώριση και η προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας αποτελεί θεμελιώδη υποχρέωση του Κράτους.”
Η διάταξη αυτή θέτει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια ως θεμέλιο λίθο της ελληνικής έννομης τάξης. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι η εγγενής αξία και ο σεβασμός που οφείλεται σε κάθε άνθρωπο, ανεξάρτητα από οποιοδήποτε χαρακτηριστικό του.
Άρθρο 4 παρ. 1:
“Καθένας έχει δικαίωμα στη ζωή, στην ελευθερία και στην ασφάλεια του προσώπου του.”
Η διάταξη αυτή κατοχυρώνει τα θεμελιώδη δικαιώματα στη ζωή, την ελευθερία και την ασφάλεια, τα οποία θεωρούνται απαραίτητα για την ανθρώπινη ύπαρξη και αξιοπρέπεια.
Άρθρο 5 παρ. 1:
“Καθένας έχει δικαίωμα στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.”
Η διάταξη αυτή αναγνωρίζει το δικαίωμα του κάθε ατόμου να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του, σύμφωνα με τις δικές του επιλογές και αξίες.
Οι άνωθεν διατάξεις του Συντάγματος θέτουν τον άνθρωπο στο επίκεντρο της έννομης τάξης, αναγνωρίζοντας την αξία του ως υπέρτατη και κατοχυρώνοντας τα θεμελιώδη δικαιώματά του.
Οι διατάξεις του άρθρου 21 του Συντάγματος, οι οποίες αναγνωρίζουν τον γάμο και την οικογένεια ως συνταγματικώς προστατευόμενους θεσμούς (ΣΕ 550/1999 Ολομ., 3178/2010), φέρουν κατευθυντήριο χαρακτήρα. Αυτό σημαίνει ότι:
Δεσμεύουν τον νομοθέτη: Οφείλει να λαμβάνει θετικά μέτρα για την προστασία και ενίσχυση του γάμου και της οικογένειας.
Δημιουργούν ευθεία εντολή: Ο νομοθέτης οφείλει να λαμβάνει υπόψη τις συνταγματικές επιταγές κατά τη θέσπιση ή τροποποίηση νομοθεσίας που σχετίζεται με τον γάμο και την οικογένεια.
Θεσπίζουν όριο νομοθετικής ευθείας: Η νομοθετική ρύθμιση δεν δύναται να θίγει τον πυρήνα των εν λόγω θεσμών.
Σημαντικά σημεία:
Ο κατευθυντήριος χαρακτήρας δεν ισοδυναμεί με άκαμπτη δέσμευση.
Ο νομοθέτης διαθέτει ευχέρεια νομοθετικής κρίσεως, λαμβάνοντας υπόψη τις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες.
Ο έλεγχος της νομοθετικής τήρησης του άρθρου 21 ασκείται από το ΣτΕ.
Η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) όσον αφορά τα άρθρα 8 και 14 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΔΑ) διαμορφώνεται και εξελίσσεται διαρκώς.
Σημαντικά σημεία:
Άρθρο 8: Προστατεύει το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής.
Άρθρο 14: Απαγορεύει τις διακρίσεις στην άσκηση των δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται από την ΕΣΔΑ.
Ερμηνεία:
Το ΕΔΔΑ ερμηνεύει τα άρθρα 8 και 14 με ευρεία και δυναμική προσέγγιση, λαμβάνοντας υπόψη τις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες.
Η προστασία της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής δεν είναι απόλυτη, δύναται να περιοριστεί για λόγους δημοσίου συμφέροντος.
Η απαγόρευση των διακρίσεων ερμηνεύεται αυστηρά, κάθε διάκριση οφείλει να είναι αντικειμενικά δικαιολογημένη και να επιδιώκει έναν έννομο σκοπό.
Εξελισσόμενη νομολογία:
Το ΕΔΔΑ καλείται να αντιμετωπίσει νέα ζητήματα που άπτονται των άρθρων 8 και 14, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η βιοτεχνολογία και η ψηφιακή επιτήρηση.
Η νομολογία του ΕΔΔΑ εξελίσσεται λαμβάνοντας υπόψη τις νέες προκλήσεις και διαμορφώνει ένα ολοένα και πιο λεπτομερές πλαίσιο προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων.
Τα δικαστήρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) έχουν ασχοληθεί με το ζήτημα των αναγνωρισμένων ή μη σχέσεων συμβίωσης ομοφύλων, βασιζόμενα κυρίως στην Οδηγία 2000/78/ΕΚ.
