Η διαδικασία για τη βεβαίωση από το δικαστήριο της κληρονομιάς, ότι μοναδικός εξ αδιαθέτου κληρονόμος του αποβιώσαντος είναι το Ελληνικό Δημόσιο είναι η εξής:
Ο ενδιαφερόμενος πρέπει να καταθέσει αίτηση στο αρμόδιο δικαστήριο της κληρονομιάς, το οποίο είναι το δικαστήριο της κατοικίας του αποβιώσαντος ή το δικαστήριο της τελευταίας διαμονής του. Στην αίτηση πρέπει να αναφέρονται τα εξής στοιχεία:
Τα στοιχεία του αποβιώσαντος, όπως ονοματεπώνυμο, ημερομηνία γέννησης, ημερομηνία θανάτου και τόπος θανάτου.
Τα στοιχεία του ενδιαφερόμενου, όπως ονοματεπώνυμο, διεύθυνση κατοικίας και ΑΦΜ.
Τα στοιχεία της κληρονομιάς, όπως περιγραφή των περιουσιακών στοιχείων του αποβιώσαντος.
Μαζί με την αίτηση, ο ενδιαφερόμενος πρέπει να προσκομίσει τα εξής δικαιολογητικά:
Πιστοποιητικό θανάτου του αποβιώσαντος.
Πιστοποιητικό περί μη δημοσίευσης διαθήκης του αποβιώσαντος.
Πιστοποιητικό περί μη ύπαρξης κληρονόμων εξ αδιαθέτου του αποβιώσαντος.
Το δικαστήριο, αφού εξετάσει την αίτηση και τα δικαιολογητικά, εκδίδει απόφαση με την οποία βεβαιώνει ότι μοναδικός εξ’ αδιαθέτου κληρονόμος του αποβιώσαντος είναι το Ελληνικό Δημόσιο.
Στην περίπτωση που ο ενδιαφερόμενος δεν έχει τα απαιτούμενα δικαιολογητικά, μπορεί να υποβάλει αίτηση στο δικαστήριο για να του χορηγηθεί προθεσμία για να τα προσκομίσει.
Η διαδικασία για την έκδοση της βεβαίωσης από το δικαστήριο της κληρονομιάς μπορεί να διαρκέσει από λίγες εβδομάδες έως και αρκετούς μήνες, ανάλογα με το φόρτο εργασίας του δικαστηρίου.
Κατά δε τη διάταξη του άρθ. 61 ν. 4182/2013, όπως η § 5 τροποποιήθηκε με το άρθ. 171 § 8 ν. 4261/2014:
Η διάταξη του άρθρου 61 του ν. 4182/2013, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 171 παράγραφος 8 του ν. 4261/2014, ορίζει τα εξής:
Άρθρο 61. Σχολάζουσα κληρονομία.
Η κληρονομία θεωρείται σχολάζουσα αν δεν υπάρχει κληρονόμος ή αν αυτός είναι άγνωστος, άφαντος ή αν έχει αποποιηθεί την κληρονομία.
Αν από τα στοιχεία που υπάρχουν πιθανολογείται σφόδρα ότι δεν υπάρχει κληρονόμος πλην του Δημοσίου, ο αρμόδιος για τη δημοσίευση της διαθήκης συμβολαιογράφος οφείλει να το αναφέρει στη σχετική πράξη δημοσίευσης και να διαβιβάσει, χωρίς άλλη διατύπωση, τον σχετικό φάκελο στην αρμόδια Διεύθυνση του Υπουργείου Οικονομικών.
Η Διεύθυνση του Υπουργείου Οικονομικών, αφού εξετάσει τον φάκελο, μπορεί να ορίσει κηδεμόνα της σχολάζουσας κληρονομίας. Ο κηδεμόνας έχει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που προβλέπονται από τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.
Η σχολάζουσα κληρονομία περιέρχεται στο Δημόσιο μετά την παρέλευση πενταετίας από το θάνατο του κληρονομούμενου.
Η παράγραφος 5 της διάταξης, όπως ίσχυε αρχικά, οριζόταν ως εξής:
5. Αν η σχολάζουσα κληρονομία περιέρχεται στο Δημόσιο, το αρμόδιο δικαστήριο της κληρονομίας, μετά την παρέλευση πενταετίας από το θάνατο του κληρονομούμενου, εκδίδει απόφαση με την οποία βεβαιώνει ότι μοναδικός εξ αδιαθέτου κληρονόμος του αποβιώσαντος είναι το Ελληνικό Δημόσιο.
Με την τροποποίηση που επήλθε με το άρθρο 171 παράγραφος 8 του ν. 4261/2014, η παράγραφος 5 αντικαταστάθηκε από την ακόλουθη διάταξη:
Η τροποποίηση αυτή είχε ως αποτέλεσμα να καταργηθεί η υποχρέωση του δικαστηρίου να βεβαιώνει ότι μοναδικός εξ αδιαθέτου κληρονόμος του αποβιώσαντος είναι το Ελληνικό Δημόσιο. Το δικαστήριο πλέον αρκείται στο να κηρύσσει την κληρονομία ως περιουσία του Δημοσίου.
Η τροποποίηση αυτή κρίθηκε αναγκαία, καθώς η προηγούμενη διάταξη δημιουργούσε σύγχυση και πρακτικά προβλήματα. Συγκεκριμένα, η υποχρέωση του δικαστηρίου να βεβαιώνει ότι μοναδικός εξ αδιαθέτου κληρονόμος του αποβιώσαντος είναι το Ελληνικό Δημόσιο, δημιουργούσε την εντύπωση ότι η κληρονομία ανήκει στο Δημόσιο πριν από την παρέλευση πέντε ετών από το θάνατο του κληρονομούμενου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα στην άσκηση δικαιωμάτων από τρίτους, όπως η προσβολή της κυριότητας επί ακινήτων της σχολάζουσας κληρονομίας.
Με την τροποποίηση, η κληρονομία περιέρχεται στο Δημόσιο αυτοδικαίως μετά την παρέλευση πέντε ετών από το θάνατο του κληρονομούμενου. Η απόφαση του δικαστηρίου έχει πλέον μόνο ενδεικτική σημασία, καθώς απλώς βεβαιώνει το γεγονός ότι η κληρονομία έχει περιέλθει στο Δημόσιο.
