Πότε ένα έγλημα διώκεται ως αυτόφωρο;
Το αυτόφωρο αδίκημα, είναι το έγκλημα που γίνεται αντιληπτό από τις αρμόδιες αρχές τη στιγμή που συμβαίνει ή έστω μικρό χρονικό διάστημα μετά από τη τέλεση του. Το αυτόφωρο αδίκημα, έχει ορισμένες ιδιαιτερότητες που θα αναλυθούν κατωτέρω λόγω της ιδιαίτερης φύσης του. Ας το εξετάσουμε λοιπόν αναλυτικότερα.
Σύμφωνα με το άρθρο 242 του ΚΠΔ , αυτόφωρο είναι το έγκλημα του οποίου ο δράστης καταλαμβάνεται την ώρα που το τελεί, δηλ. «εν τω πράττεσθαι». Ακόμη, αυτόφωρο θεωρείται το αδίκημα στη περίπτωση που ο δράστης καταδιώκεται από την αστυνομική αρχή, αμέσως μετά από την εγκληματική πράξη του ή όταν καταδιώκεται από τον παθόντα ή δια δημοσίας κραυγής. Σημαντικό είναι να επισημανθεί πως, τα εγκλήματα που οι δράστες τους είναι ανήλικοι δε δικάζονται ως αυτόφορα, αλλά ακολουθούν τη τακτική δικάσιμο. Αναφορικά με τα χρονικά όρια του αυτοφώρου, δε θεωρείται ενα έγκλημα αυτόφωρο, αν έχει περάσει όλη επόμενη ημέρα από το χρονικό σημείο τέλεσης της εγκληματικής πράξεως. Συνεπώς για να υφίσταται αυτόφωρο έγκλημα, δε θα πρέπει να έχει παρέλθει το χρονικό διάστημα των 48 ωρών από τη τέλεση, 47 ωρών και 59 λεπτών για να είμαστε ακριβείς.
Ποιές είναι οι ιδιαιτερότητες του αυτόφωρου εγκλήματος σε σχέση με ένα σύνηθες έγκλημα, που έχει παρέλθει μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από τη τέλεση του;
Mια βασική διαφοροποίηση του αυτοφώρου, είναι πως η σύλληψη του δράστη πραγματοποιείται χωρίς δικαστικό ένταλμα σύλληψης. Το αυτόφωρο αδίκημα λοιπόν, αποτελεί εξαίρεση από τον κανόνα της ποινικής δικονομίας που αναφέρει, πως η σύλληψη του δράστη θα πρέπει να γίνεται μόνο μετά από δικαστικό ένταλμα. Άλλη μια διαφοροποίηση του αυτοφώρου εγκλήματος είναι, πως η προανάκριση από τους αρμόδιους προανακριτικούς υπαλλήλους (συνήθως αστυνομικούς), πραγματοποιείται χωρίς εισαγγελική παραγγελία. Μάλιστα, η υπόθεση του αυτόφωρου αδικήματος μπορεί να εισαχθεί στο αρμόδιο δικαστήριο, απευθείας και χωρίς προδικασία.
Η σύλληψη του δράστη σε περίπτωση αυτοφώρου από ποιους μπορεί να γίνει;
Tόσο οι αστυνομικοί, όσο και οι ανακριτικοί υπάλληλοι υποχρεούνται να προβούν στη σύλληψη του δράστη. Μάλιστα, οι πολίτες έχουν δικαίωμα σύλληψης του δράστη. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει στα κατ’ έγκληση διωκόμενα εγκλήματα.
Ο συλληφθέντας, έχει το δικαίωμα κατά τη προανάκριση να ενημερωθεί για το δικαίωμα του να ενημερωθεί για τη κατηγορία που του έχει αποδοθεί και να παρασταθεί με συνήγορο. Θα πρέπει μάλιστα να του χορηγηθεί έγγραφο, που να αναφέρει τα δικαιώματα του προκειμένου να καταστεί ενήμερος. Έχει μάλιστα το δικαίωμα να ενημερώσει πρόσωπο της επιλογής του, σε περίπτωση που του στερηθεί η ελευθερία του. Έχει το δικαίωμα σιωπής, μη αυτοεπιβάρυνσης και μη αυτοενοχοποίησης.
Επιπρόσθετα, έχει το δικαίωμα να του χορηγηθούν αντίγραφα της δικογραφίας που έχει σχηματιστεί σε βάρος του, ώστε να μελετήσει τόσο ο ίδιος όσο και δικηγόρος του τη δικογραφία και να μπορεί να είναι κατάλληλα προετοιμασμένος για τη δίκη. Να επισημανθεί πως, ο κατηγορούμενος από τη στιγμή της σύλληψης του θα πρέπει να οδηγηθεί άμεσα και χωρίς καθυστέρηση στον Εισαγγελέα ποινικής δίωξης, μαζί με την έκθεση σύλληψης που έχει συνταχθεί για αυτόν και τη πράξη που τέλεσε. Μάλιστα, το χρονικό αυτό διάστημα από τη σύλληψη του κατηγορούμενου, μέχρι αυτός να οδηγηθεί στον Εισαγγελέα δεν επιτρέπεται να υπερβεί τη μια ημέρα, ήτοι 24 ώρες από το χρονικό σημείο της σύλληψης του. Σε περίπτωση μάλιστα που, η σύλληψη του δράστη έγινε εκτός της έδρας του δικαστηρίου, η μετάβαση στον Εισαγγελέα θα πρέπει να έχει γίνει στον απολύτως απαραίτητο χρόνο για τη μεταφορά του χωρίς καθυστερήσεις.
Ο εισαγγελέας είναι αυτός που θα κρίνει, αν θα ακολουθηθεί για το συγκεκριμένο αδίκημα η αυτόφωρη διαδικασία ή όχι. Ο εισαγγελέας αποφασίζει αν ο κατηγορούμενος θα δικαστεί χωρίς γραπτή προδικασία στο ακροατήριο που συνεδριάζει εκείνη την ημέρα και σε περίπτωση που δεν υπάρχει η κατάλληλη συγκρότηση για το τελεσθέν αδίκημα τη μέρα προσαγωγής του κατηγορούμενου σε αυτόν, τότε είτε θα ορισθεί έκτακτη δικάσιμος την ίδια ημέρα, είτε αν αυτό δε μπορεί να γίνει την ίδια ημέρα θα οριστεί έδρα την επόμενη ημέρα. Η γνωστοποίηση των στοιχείων της κατηγορίας στον κατηγορούμενο πραγματοποιείται προφορικά από τον Εισαγγελέα, χωρίς να είναι απαραίτητο να κοινοποιηθεί στον κατηγορούμενο κλητήριο θέσπισμα. Για αυτή τη προφορική γνωστοποίηση ο Εισαγγελέας συντάσσει έκθεση, η οποία υπογράφεται και από τον κατηγορούμενο.
Επισημαίνεται πως ο Εισαγγελέας δύναται να διατάξει τη κράτηση του κατηγορουμένου στο κρατητήριο της αστυνομίας, ώστε να εκδικαστεί η υπόθεση την επόμενη ημέρα από τη προσαγωγή του κατηγορουμένου σε αυτόν. Ωστόσο, η κράτηση αυτή δε μπορεί να υπερβαίνει τις 24 ώρες από τη προσαγωγή. Αν εντός αυτού του χρονικού διαστήματος, δε καταστεί δυνατή για οποιονδήποτε λόγο η εισαγωγή της υπόθεσης στο ακροατήριο, ο εισαγγελέας προβαίνει στη παραπομπή του κατηγορούμενου στον ανακριτή, για να αποφασίσει ο τελευταίος εντός 24 ωρών, για το αν θα επιβληθεί προσωρινή κράτηση στον κατηγορούμενο ή όχι. Επί εκδόσεως εντάλματος προσωρινής κράτησης του κατηγορούμενου, δεν επιτρέπεται ούτε ένδικο μέσο, ούτε προσωρινή απόλυση.
Συμπερασματικά
Τέλος, επισημαίνεται πως όλες οι διαφοροποιήσεις που ενυπάρχουν στο αυτόφωρο αδίκημα, σε σχέση με ένα έγκλημα που έχει παρέλθει ικανό χρονικό διάστημα από τη τέλεση του, γίνονται για να εξυπηρετηθεί το στοιχείο του κατεπείγοντος, καθώς επίσης γιατί είναι σχεδόν αδιαμφισβήτητο πως τελέστηκε το αδίκημα από το δράστη, καθώς η σύλληψη του έγινε κατά το διάστημα τέλεσης από τη δημόσια αρχή. Άλλος ένας λόγος είναι, πως υπάρχει ικανό αποδεικτικό υλικό, καθώς δεν έχει περάσει χρονικό διάστημα από τη σύλληψη τέτοιο, ώστε να αλλοιωθούν μαρτυρίες και αποδείξεις. Ωστόσο, ακόμα και στις περιπτώσεις του αυτόφωρου εγκλήματος, ο κατηγορούμενος έχει τα αναφερθέντα δικαιώματα, ώστε να μπορέσει να μειώσει ή να άρει τις συνέπειες της πράξης ή της παράλειψης του, με τη βοήθεια του συνηγόρου του, ωστε να αποδοθεί η μέγιστη δυνατή δικαιοσύνη για τον ίδιο, για τον παθόντα και για το κοινωνικό σύνολο εν γένει.
