Κατάχρηση εξουσίας είναι ένα αδίκημα που, δυστυχώς, εξακολουθεί να υπάρχει στις μέρες μας. Ωστόσο, παρατηρείται μια αισθητά περιορισμένη συχνότητα εμφάνισής του σε σχέση με το παρελθόν.
Στο άρθρο 239 του Ποινικού Κώδικα, μετά το Νόμο 4619/2019, με τίτλο “Κατάχρηση εξουσίας”, αναφέρονται τα εξής:
“Ένας υπάλληλος που έχει αρμοδιότητες δίωξης ή ανάκρισης αξιόποινων πράξεων τιμωρείται αν: α) χρησιμοποίησε παράνομα εκβιαστικά μέσα για να επιτύχει οποιαδήποτε γραπτή ή προφορική κατάθεση από κατηγορούμενο, μάρτυρα ή πραγματογνώμονα· τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή, εκτός αν η πράξη τιμωρείται βαρύτερα σύμφωνα με το άρθρο 137Α, β) εν γνώσει του, εκτέθηκε σε δίωξη ή τιμωρία άθωο πρόσωπο ή παρέλειψε να διώξει ένα υπαίτιο πρόσωπο· τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη και χρηματική ποινή σε περίπτωση κακουργήματος και με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών και χρηματική ποινή σε περίπτωση πλημμελήματος.”
Το άδικο αυτό περιλαμβάνει την παράνομη χρήση εκβιαστικών μέσων από τον υπάλληλο για να επιτύχει κατάθεση από κατηγορούμενο, μάρτυρα ή πραγματογνώμονα. Επίσης, περιλαμβάνει την έκθεση σε δίωξη ή τιμωρία ενός αθώου ή την παράλειψη δίωξης ενός υπαιτίου. Το νόμιμο αγαθό που προστατεύεται σε αυτό το αδίκημα είναι, αφενός, η σωστή δικαίωση και, αφετέρου, τα προσωπικά αγαθά του θύματος, όπως η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η προσωπική ελευθερία, η υγεία και η τιμή, τα οποία προσβάλλονται λόγω της συμπεριφοράς του δράστη.
Το αδίκημα της κατάχρησης εξουσίας έχει τα εξής βασικά χαρακτηριστικά
Είναι ένα ιδιαίτερο, απλό μη γνήσιο, πολύπλευρο ή συγκρουόμενο έγκλημα, που αποτελείται εν μέρει από έγκλημα πράξης και εν μέρει από έγκλημα παράλειψης, αφηρημένης κινδύνευσης, βλάβης, ιδιόχειρου και στιγμιαίου.
Ο δράστης αυτού του αδικήματος μπορεί να είναι μόνο ένα πρόσωπο που διαθέτει την ιδιότητα του υπαλλήλου, και οι αντικείμενοι του αδικήματος μπορούν να είναι ο κατηγορούμενος, ο μάρτυρας και ο πραγματογνώμονας, οι οποίοι μπορούν να γίνουν θύματα κατάχρησης εξουσίας.
Για να συντρέχει η υπόθεση του αδικήματος, πρέπει να παρουσιάζονται τα εξής στοιχεία: ο δράστης να είχε τουλάχιστον ενδεχόμενο δόλο, εκτός από την προσφορά του θύματος, που πρέπει να υπάρχει άμεσος δόλος, και να υπάρχει αντικειμενική προσφορότητα (καταλληλότητα) της πράξης να οδηγήσει στην απόσπαση της επιδιωκόμενης κατάθεσης.
Οι αποδέκτες του αδικήματος, ή αντικείμενα του αδικήματος, περιλαμβάνουν τον κατηγορούμενο, τον μάρτυρα και τον πραγματογνώμονα, οι οποίοι μπορούν να είναι θύματα κατάχρησης εξουσίας.
Στην περίπτωση αυτού του αδικήματος, το έννομο αγαθό προσβάλλεται με τους εξής τρόπους: 1) μέσω της χρήσης παράνομων εκβιαστικών μέσων εναντίον του κατηγορούμενου, του μάρτυρα ή του πραγματογνώμονα, 2) μέσω της ανακοίνωσης, δίωξης ή τιμωρίας αθώου ατόμου, 3) μέσω της αποτυχίας δίωξης εναντίον ενός υπαιτίου.
Τα παράνομα εκβιαστικά μέσα περιλαμβάνουν όλα τα μέσα με τα οποία υπάρχει πιθανότητα να επηρεαστεί η ελεύθερη βούληση του θύματος. Η χρήση αυτών των εκβιαστικών μέσων είναι παράνομη όταν αντιβαίνει στους δικονομικούς κανόνες. Εάν η παράνομη χρήση εκβιαστικών μέσων πάρει τη μορφή βασανιστηρίων ή άλλων προσβολών της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, τότε δεν πρόκειται για κατάχρηση εξουσίας αλλά για το αδίκημα του άρθρου 137Α του Ποινικού Κώδικα.
Συμπερασματικά
Συμπεραίνοντας, παρατηρούμε ότι σχετικά με το άρθρο 239 του Ποινικού Κώδικα υπάρχει διάκριση ανάμεσα στην πλημμεληματική και την κακουργηματική μορφή του αδικήματος. Συγκεκριμένα, για την πρώτη περίπτωση προβλέπεται ποινή φυλάκισης από δύο έως πέντε χρόνια, εκτός αν πρόκειται για το αδίκημα του άρθρου 137Α που επιβάλλει βαρύτερες ποινές σε περιπτώσεις βασανιστηρίων και προσβολής της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Στη δεύτερη περίπτωση, προβλέπεται κάθειρξη έως δέκα χρόνια και χρηματική ποινή, ανάλογα με το αν πρόκειται για κακούργημα ή πλημμέλημα. Επιπλέον, σε αυτό το αδίκημα μπορεί να υπάρχει απόπειρα, συμμετοχή και συρροή. Η ποινική δίωξη για αυτό το αδίκημα ασκείται αυτεπάγγελτα και μπορεί να παρασταθεί από τον παθόντα.
Συνολικά, η νομοθεσία μας έχει θεσπίσει το άρθρο 239 του Ποινικού Κώδικα για να προστατεύσει τους πολίτες από τυχόν καταχρήσεις εξουσίας από τις αρχές επιβολής του νόμου. Αυτό το άρθρο αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό μέσο του κράτους δικαίου που εγγυάται τη σωστή δικαίωση και προστατεύει τα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των πολιτών.
