Το αδίκημα της εξύβρισης, είναι αρκετά συνηθισμένο στη δικαστηριακή ποινική καθημερινότητα, είτε αυτοτελώς, είτε σε συνδυασμό με άλλα αδικήματα. Ο δράστης του εγκλήματος της εξύβρισης, βάλλει κατά του εννόμου αγαθού της τιμής του παθόντος, η οποία ορίζεται ως ο σεβασμός που έχουν ή δείχνουν άλλοι για κάποιον, καθώς και η έκφραση αυτού του σεβασμού, η αξία την οποία θεωρεί πως έχει κάποιος εκ της ανθρώπινης φύσης του, καθώς και η καλή φήμη κάποιου που στηρίζεται στο προσωπικό του κριτήριο περί ορθού, ηθικού και δίκαιου.
Τι προβλέπει όμως ο ποινικός κώδικας για το συγκεκριμένο έγκλημα;
Άρθρο 361 ΠΚ
<<1. Όποιος, εκτός από τις περιπτώσεις της δυσφήμησης (άρθρα 362 και 363), προσβάλλει την τιμή άλλου με λόγο ή με έργο ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή με χρηματική ποινή. Η χρηματική ποινή μπορεί να επιβληθεί και μαζί με την ποινή της φυλάκισης.
- Όταν η προσβολή της τιμής δεν είναι ιδιαίτερα βαριά, αν ληφθούν υπόψη οι περιστάσεις και το πρόσωπο του ατόμου που προσβλήθηκε, ο υπαίτιος τιμωρείται με κράτηση ή με πρόστιμο.
- Η διάταξη της παρ. 3 του άρθρου 308 έχει και σ’ αυτή την περίπτωση εφαρμογή.>>
Ποιες είναι οι συνηθέστερες μορφές τέλεσης του εγκλήματος της εξύβρισης;
Aρχικά, εξύβριση τελείται αν αποδίδονται σε κάποιον κρίσεις για την επαγγελματική του ιδιότητα ή για τον ρόλο του σε κάποιο θεσμό. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα είναι, αυτός ο ιατρός είναι κτηνίατρος, αυτός είναι κλέφτης κ.α. Ακόμη, ένας άλλος τρόπος τέλεσης του εγκλήματος της εξύβρισης είναι, όταν αμφισβητείται η τιμή κάποιου χωρίς να γίνεται αναφορά στις προϋποθέσεις της τιμής. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι το γνωστό, που λέει κάποιος/α σε έναν άντρα εσύ δε πρέπει να φοράς παντελόνια.
Επιπροσθέτως, άλλος ένας τρόπος τέλεσης του εγκλήματος της εξύβρισης είναι, η αμφισβήτηση της τιμής χωρίς όμως να αμφισβητούνται οι κοινώς αναγνωρισμένες προϋποθέσεις του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η έκφραση μιλάς εσύ ρε καραγκιόζη. Κάποιες φορές μάλιστα υπάρχει η λεγόμενη <<έργω εξύβριση>> που είναι η εξύβριση, που δε τελείται με φράσεις αλλά με απρεπείς χειρονομίες, με μούντζες, με φτύσιμο, με ρίψη γιαουρτιού κ.α
Θα πρέπει για να υφίσταται το έγκλημα της εξύβρισης, ο δράστης να προβαίνει σε αμφισβήτηση για την ηθική ή κοινωνική αξία κάποιου προσώπου ή καταφρόνηση. Για να στοιχειοθετείται το αδίκημα της εξύβρισης, αρκεί να κατατείνει στη μείωση της τιμής ή της υπόλυψης του παθόντος, η παράνομη εκδήλωση του δράστη. Αναφορικά με την υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος της εξύβρισης, είναι απαραίτητο ο δράστης να γνωρίζει και να θέλει με τη δήλωση του, να προσβάλει την τιμή και υπόληψη του παθόντος, να έχει δηλαδή άμεσο δόλο.
Το αδίκημα της εξυβρίσεως τελείται και δια απλών κρίσεων και γνωμών ή χαρακτηρισμών, που εμπεριέχουν αμφισβήτηση σύμφωνα με την κοινή αντίληψη της κοινωνικής ή ηθικής αξίας του παθόντος. Eίναι σημαντικό να λεχθεί πως, η προσβλητική έκφραση πρέπει να είναι εξωτερική και να γίνει αντιληπτή από τον αποδέκτη της, ο οποίος θα πρέπει να τη κατανοήσει και να αισθανθεί πως προσβάλλεται το έννομο αγαθό της τιμής του.
Τι ισχύει με τους ομαδικούς χαρακτηρισμούς; Συνιστούν εξύβριση;
Kατά κανόνα οι ομαδικοί χαρακτηρισμοί δε συνιστούν εξύβριση, καθώς αποτελούν κρίσεις μέσου όρου και ως εκ τούτου δε θεωρούνται πως προσβάλλουν τη τιμή κάποιου. Το γεγονός πως δεν εστιάζουν σε συγκεκριμένα πρόσωπα, αλλά σε ένα ευρύ κοινό είναι ο αποφασιστικότερος παράγων για τον οποίο δε θεωρούνται εξυβρίσεις. Όμως, σε περίπτωση που επέρχεται εξειδίκευση σε λίγα πρόσωπα που μπορούν εύκολα να εξατομικευθούν, τότε τελείται το έγκλημα της εξύβρισης
Πως μπορώ να αποζημιωθώ για την εξύβριση που δέχτηκα;
Σλυμφωνα με τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα περί προσβολής προσωπικότητας. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 57 ΑΚ ορίζεται
<<Όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον. Αν η προσβολή αναφέρεται στην προσωπικότητα προσώπου που έχει πεθάνει, το δικαίωμα αυτό έχουν ο σύζυγος, οι κατιόντες, οι ανιόντες, οι αδελφοί και οι κληρονόμοι του από διαθήκη.Αξίωση αποζημίωσης σύμφωνα με τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες δεν αποκλείεται.>> Μάλιστα ο παθόντας μπορεί να αξιώσει ηθική βλάβη για τη προσβολή προσωπικότητας που δέχτηκε καθώς σύμφωνα με το άρθρο 59 ΑΚ ορίζεται πως <<Στις περιπτώσεις των δύο προηγούμενων άρθρων το δικαστήριο με την απόφασή του, ύστερα από αίτηση αυτού που έχει προσβληθεί και αφού λάβει υπόψη το είδος της προσβολής, μπορεί επιπλέον να καταδικάσει τον υπαίτιο να ικανοποιήσει την ηθική βλάβη αυτού που έχει προσβληθεί. Η ικανοποίηση συνίσταται σε πληρωμή χρηματικού ποσού, σε δημοσίευμα, ή σε οτιδήποτε επιβάλλεται από τις περιστάσεις.
Πότε δεν υφίσταται εξύβριση;
Όταν έχουμε απλά, παραβίαση των κανόνων ευγένειας, δηλαδή όταν κάποιος εκφράζεται ή φέρεται με τρόπο, μη κοινωνικά κόσμιο. Η συμπεριφορά κάποιου με αγένεια, μπορεί να μην είναι αρεστή στον αποδέκτη της και να νιώθει προσβεβλημένος, ωστόσο δε συνιστά εξύβριση, καθώς δε ξεπερνά τη <<λεπτή διαχωριστική γραμμή>> που είναι αναγκαία για να θεωρηθεί νομικά, πως θίγεται το έννομο αγαθό της τιμής. Επίσης, το καλοπροαίρετο αστείο που έχει ως σκοπό τη πρόκληση γέλιου δε συνιστά εξύβριση για αυτό άλλωστε και δε θεωρούνται προσβολές της τιμής οι γελοιογραφίες, οι φάρσες και τα ανέκδοτα.
Συμπερασματικά
Συνοψίζοντας, η εξύβριση τελείται με ποικίλους τρόπους και είναι ένα αδίκημα που στρέφεται κατά της τιμής του παθόντος. Ο ποινικός κώδικας τιμωρεί το δράστη εξύβρισης με ποινή φυλάκισης μέχρι 1 έτος ή χρηματική ποινή και σε περίπτωση ήπιας προσβολής με κράτηση ή πρόστιμο. Οι ομαδικοί χαρακτηρισμοί γενικώς δε συνιστούν εξύβριση, εκτός αν εξειδικεύονται σε λίγα άτομα και δεν έχουν γενικό και αόριστο χαρακτήρα. Ωστόσο, δε θα πρέπει να θεωρούνται προσβολές της τιμής, τα αστεία ή η απλά αγενής συμπεριφορά κάποιου, αλλά για να υφίσταται εξύβριση, θα πρέπει να πρσβάλλεται ουσιωδώς η τιμή του παθόντος.
