Η σωματική βλάβη συνιστά ένα αδίκημα, το οποίο διαβαθμίζεται πρακτικά σε έξι κατηγορίες, κατά κύριο λόγο ανάλογα με τη βαρύτητα των συνεπειών στο σώμα του παθόντα. Είναι σημαντικό να επισημανθεί πως, το συγκεκριμένο αδίκημα είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα στη δικαστηριακή πρακτική και ειδικότερα οι πιο ήπιες εκδοχές του. Η νομολογία των δικαστηρίων για το συγκεκριμένο αδίκημα, είναι ιδιαίτερα εκτεταμένη και καλύπτει τεράστιο εύρος σωματικών κακώσεων ή βλαβών της υγείας. Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι, αφενός να σας παρατεθεί η ποινική νομοθεσία ώστε να γνωρίζετε τις κυρώσεις που επιβάλλονται από τον ποινικό μας κώδικα σε κάθε είδος σωματικής βλάβης και αφετέρου, να μελετήσετε την ερμηνεία κάτω από τα άρθρα ώστε να αποκτήσετε μια βασική ιδέα για τα συγκεκριμένα εγκλήματα.
ΑΠΛΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΛΑΒΗ
Άρθρο 308 ΠΚ
1. Όποιος προξενεί σε άλλον σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο (2) έτη ή χρηματική ποινή. Αν η κάκωση ή βλάβη της υγείας που του προξένησε είναι εντελώς ελαφρά, τιμωρείται με παροχή κοινωφελούς εργασίας.
- Για τη δίωξη της πράξης της προηγούμενης παραγράφου απαιτείται έγκληση, εκτός αν ο παθών είναι υπάλληλος και η πράξη τελέσθηκε κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας του ή για λόγους σχετικούς με την εκτέλεσή της ή υπάλληλος του πλειστηριασμού κατά τη διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης και η πράξη τελέσθηκε με αφορμή τον πλειστηριασμό, οπότε η δίωξη είναι αυτεπάγγελτη.
- Η σωματική βλάβη της παρ. 1 δεν είναι άδικη, όταν επιχειρείται με τη συναίνεση του παθόντος και δεν προσκρούει στα χρηστά ήθη.
- Ο υπαίτιος της πράξης της παρ. 1 είναι δυνατό να απαλλαγεί από κάθε ποινή αν παρασύρθηκε στην πράξη από δικαιολογημένη αγανάκτηση, εξαιτίας μιας αμέσως προηγούμενης πράξης που τέλεσε ο παθών εναντίον του ή ενώπιον του και που ήταν ιδιαίτερα σκληρή ή βάναυση.>>
Ερμηνεία επί του άρθρου:
Προστατευόμενα έννομα αγαθά είναι η υγεία αλλά και η σωματική ακεραιότητα, καθώς ο φορέας του εννόμου αγαθού ενδιαφέρεται όχι μόνο ένα εξωτερικά άθικτο σώμα, αλλά να έχει και ένα υγιές σώμα. Νομικά το συγκεκριμένο έγκλημα χαρακτηρίζεται ως υπαλλακτικώς μικτό, καθώς τελείται με δύο τρόπους με κάκωση του σώματος και με βλάβη της υγείας. Ως κάκωση του σώματος νοείται, οποιαδήποτε επενέργεια επί του σώματος του θύματος, που έχει ως αποτέλεσμα τη κακομεταχείριση του, τη ταλαιπωρία του ή προκαλεί πόνο στο σώμα του.
Η βλάβη της υγείας του θύματος δεν είναι και απαραίτητη, αλλά μερικές φορές συμβαίνει. Συνήθεις περιπτώσεις κάκωσης είναι το τσίμπημα, το τράβηγμα των μαλλιών, η αποκοπή μαλλιών, το ράπισμα, η πρόκληση αϋπνίας κ.α. Βλάβη της υγείας συνιστά κάθε επενέργεια στη φυσιολογική (οργανική) λειτουργία του ανθρώπινου σώματος, η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε ταυτόχρονα με κάκωση, είτε και χωρίς ταυτόχρονη σωματική κάκωση. Συνήθεις περιπτώσεις βλάβης της υγείας είναι: η απώλεια οποιουδήποτε μέλους του σώματος, η πρόκληση τρόμου, η πρόκληση απώλειας των αισθήσεων, η πρόκληση εγκαύματος, η πρόκληση κατάγματος κ.α. Εντελώς ελαφρά είναι η σωματική βλάβη, όταν η κάκωση ή η βλάβη της υγείας έχει συνέπειες εντελώς επιπόλαιες για το θύμα, όπως συμβαίνει για παράδειγμα επί ενός απλού ραπίσματος. >>
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΛΑΒΗ
Άρθρο 309 ΠΚ
<<Αν η πράξη του άρθρου 308 τελέστηκε με τρόπο που μπορούσε να προκαλέσει στον παθόντα κίνδυνο για τη ζωή του ή βαριά σωματική βλάβη (άρθρο 310 παρ. 2), επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών.>>
Ερμηνεία επί του άρθρου:
H επικίνδυνη σωματική βλάβη, συνιστά διακεκριμένη μορφή της απλής σωματικής βλάβης καθώς μπορούσε να προκαλέσει στον παθόντα κίνδυνο για τη ζωή του ή βαριά του βλάβη. Χαρακτηριστικό της επικίνδυνης σωματικής βλάβης είναι, πως ο νόμος εστιάζει όχι τόσο στην επικινδυνότητα του μέσου , όσο στην επικινδυνότητα του τρόπου τέλεσης της σωματικής βλάβης. Συνήθεις περιπτώσεις επικίνδυνης σωματικής βλάβης είναι ενδεικτικά, χτύπημα στο κεφάλι με μπουκάλι, χτύπημα από γνώστη πολεμικών τεχνών, χτύπημα στα γεννητικά όργανα, πολλές γροθιές σε διάφορα σημεία του σώματος, η γροθιά στο μάτι, σύσφιξη του λαιμού του θύματος, το χτύπημα με μαχαίρι στο λαιμό κ.α.
ΒΑΡΙΑ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΛΑΒΗ
Άρθρο 310 ΠΚ
<<1. Αν η πράξη του άρθρου 308 είχε ως επακόλουθο τη βαριά σωματική βλάβη επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους.
- Όποιος προκαλεί σε άλλον βαριά σωματική βλάβη τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών. Αv επιδίωκε την πρόκληση της βαριάς σωματικής βλάβης, τιμωρείται με κάθειρξη.
- Βαριά σωματική βλάβη υπάρχει ιδίως αν η πράξη προξένησε στον παθόντα κίνδυνο ζωής ή βαριά και μακροχρόνια αρρώστια ή σοβαρό ακρωτηριασμό ή αναπηρία ή μόνιμη παραμόρφωση ή αν τον εμπόδισε σημαντικά και για πολύ χρόνο να χρησιμοποιεί το σώμα ή τη διάνοιά του.>>
Ερμηνεία επί του άρθρου:
Η βαριά σωματική βλάβη, συνιστά διακεκριμένη μορφή της απλής και της επικίνδυνης σωματικής βλάβης. Αποτελεί έγκλημα διακρινόμενο εκ του αποτελέσματος, καθώς πρόκειται για σύνθετο έγκλημα που αποτελείται από το βασικό έγκλημα της απλής σωματικής βλάβης εκ δόλου τελούμενης και ένα βαρύτερο αποτέλεσμα που επέρχεται από αμέλεια του δράστη. Βαριά βλάβη του παθόντα υπάρχει, όταν η πράξη του δράστη του προκάλεσε κίνδυνο για τη ζωή του, δηλαδή σε περίπτωση που υπάρχει αυξημένη πιθανότητα επέλευσης του θανάτου.
Επίσης, βαριά σωματική βλάβη έχουμε όταν προκλήθηκε στον παθόντα βαριά και μακροχρόνια αρρώστια, η οποία δεν απαιτείται να είναι ανίατη, αλλά είναι απαραίτητο να διαρκεί επί μακρόν. Χαρακτηριστικές τέτοιες περιπτώσεις είναι, η μετάδοση μιας σοβαρής μεταδοτικής ασθένειας, η στέρηση όρασης ή ακοής, η στέρηση της δυνατότητας χρήσης ενός σημαντικού μέλους του σώματος όπως το χέρι κ.α. Σοβαρός ακρωτηριασμός, είναι ο ακρωτηριασμός που δυσχεραίνει σημαντικά τη λειτουργία του σώματος όπως είναι για παράδειγμα ενδεικτικά, η αποκοπή του ποδιού ή του χεριού. Για να έχουμε σοβαρό ακρωτηριασμό, είναι απαραίτητο να έχει αποκοπεί πλήρως το μέλος και όχι να έχει απλώς αχρηστευθεί. Άλλη μια περίπτωση βαριάς σωματικής βλάβης είναι, όταν η σωματική βλάβη είχε ως αποτέλεσμα να εμποδίσει το θύμα σημαντικά και για πολύ χρόνο να χρησιμοποιεί το σώμα ή τη διάνοια του. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι, η θραύση των οδόντων καθιστώντας το θύμα ανύμπορο να φάει, η απώλεια της όρασης ή της ακοής για μεγάλο χρονικό διάστημα, η παραμόρφωση δια καυστικού υγρού του προσώπου του θύματος κ.α.
ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΑ ΒΛΑΒΗ
Άρθρο 311 ΠΚ
<<Αν η σωματική βλάβη είχε επακόλουθο το θάνατο του παθόντος, επιβάλλεται κάθειρξη μέχρι δέκα ετών. Αν ο υπαίτιος επιδίωκε τη βαριά σωματική βλάβη του παθόντος επιβάλλεται κάθειρξη.>>
Ερμηνεία επί του άρθρου:
Η θανατηφόρος σωματική βλάβη, είναι ένα έγκλημα διακρινόμενο εκ του αποτελέσματος. Ως έγκλημα βάσης μπορεί να είναι η απλή , η επικίνδυνη ή η σκοπούμενη βαριά βλάβη. Ωστόσο, ο δράστης θα πρέπει να είναι αμελής σχετικά με το βαρύτερο αποτέλεσμα του θανάτου και να μην έχει δόλο ως προς αυτό.
ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΛΑΒΗ ΑΔΥΝΑΜΩΝ ΑΤΟΜΩΝ
Άρθρο 312 ΠΚ
<<1. Όποιος προκαλεί σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας σε ανήλικο ή σε πρόσωπο που δεν μπορεί να υπερασπίσει τον εαυτό του, εφόσον τα πρόσωπα αυτά βρίσκονται υπό την επιμέλεια ή την προστασία του δράστη βάσει νόμου, δικαστικής απόφασης ή πραγματικής κατάστασης, συνοικούν με τον δράστη ή έχουν μαζί του σχέση εργασίας ή υπηρεσίας, τιμωρείται: α) για την πράξη του άρθρου 308 παρ. 1 εδάφιο α΄, με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους, β) για την πράξη του άρθρου 309, με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών, γ) για την πράξη του άρθρου 310 παρ. 1 εδ. α΄, με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών και αν επεδίωκε την πρόκληση βαριάς σωματικής βλάβης, με κάθειρξη και δ) για την πράξη του άρθρου 311, με κάθειρξη.
- Οι ίδιες ποινές επιβάλλονται όταν η πράξη τελείται σε βάρος συζύγου κατά τη διάρκεια του γάμου ή σε βάρος συντρόφου κατά τη διάρκεια της συμβίωσης. Η τέλεση της πράξης σε βάρος εγκύου συνιστά επιβαρυντική περίπτωση.
- Με την πρόκληση σωματικής βλάβης σε βάρος ανηλίκου κατά την παράγραφο 1 στοιχείο α΄ εξομοιώνεται και η τέλεση των πράξεων των προηγούμενων παραγράφων ενώπιον ανηλίκου.
- Με την πρόκληση σωματικής βλάβης κατά την παράγραφο 1 στοιχείο γ΄ εξομοιώνεται και η μεθοδευμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης επικίνδυνης για την υγεία, ή ψυχικού πόνου ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, ιδίως με την παρατεταμένη απομόνωση σε βάρος των προσώπων της πρώτης παραγράφου.>>
Ερμηνεία επί του άρθρου:
Το συγκεκριμένο έγκλημα είναι ένα ιδιώνυμο έγκλημα, κατά τη κρατούσα γνώμη. Επίσης, χαρακτηρίζεται νομικώς ως ιδιαίτερο έγκλημα, καθώς τελείται μόνο από τα πρόσωπα που αναφέρονται στο άρθρο 312 ΠΚ. Το συγκεκριμένο έγκλημα τελείται όταν η πρόκληση της κάκωσης ή της βλάβης της υγείας πραγματοποιείται, είτε με συνεχή σκληρή συμπεριφορά, είτε με κακόβουλη παραμέληση των υποχρεώσεων από πλευράς του δράστη. Μια συμπεριφορά θεωρείται σκληρή, όταν αφενός προκαλείται πόνος ή βασανισμός στο θύμα, καθώς και όταν φανερώνει αισθήματα απουσίας κάθε συναισθηματικής σύνδεσης με το θύμα. Η παραμέληση θεωρείται κακόβουλη , όταν πηγάζει από ταπεινά κίνητρα όπως είναι για παράδειγμα το μίσος, η ζήλια κ.α.
ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΛΑΒΗ ΑΠΟ ΑΜΕΛΕΙΑ
Άρθρο 314 ΠΚ
<<1. Όποιος από αμέλεια προκαλεί σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας άλλου τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο (2) έτη ή χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας. Αν η σωματική βλάβη που προκλήθηκε είναι βαριά, τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία (3) έτη, και αν αυτή είναι εντελώς ελαφρά, επιβάλλεται χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας.
- Για την ποινική δίωξη της πράξης της προηγούμενης παραγράφου απαιτείται έγκληση. Η δίωξη είναι αυτεπάγγελτη αν ο υπαίτιος ήταν οδηγός οχήματος ή υπόχρεος λόγω της υπηρεσίας ή του επαγ -γέλματός του να καταβάλει ιδιαίτερη επιμέλεια ή προσοχή. Όταν ο υπαίτιος οδηγός οχήματος δεν μεταφέρει επιβάτες ή πράγματα με σκοπό βιοπορισμού, η ποινική δίωξη ασκείται αυτεπαγγέλτως, ο εισαγγελέας όμως με διάταξή του απέχει από την ποινική δίωξη αν ο παθών δηλώσει ότι δεν επιθυμεί την ποινική δίωξη του δράστη. Αν η δήλωση υποβληθεί μετά την άσκηση ποινικής δίωξης, το δικαστήριο παύει οριστικά αυτήν.>>
Ερμηνεία επί του άρθρου:
Η αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος της σωματικής βλάβης από αμέλεια περιλαμβάνει, τη πρόκληση σωματικής βλάβης, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω για τις σωματικές βλάβες εκ προθέσεως. O δράστης δηλαδή της σωματικής βλάβης από αμέλεια, δεν επέδειξε την επιμέλεια που όφειλε και μπορούσε να επιδείξει ώστε να μην είχε συμβεί στον παθόντα η σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του. Χαρακτηριστικότερα παράδειγμα σωματικής βλάβης από αμέλεια είναι οι τραυματισμοί στα τροχαία ατυχήματα.
Τέλος σημαντικό είναι να επισημανθεί πως, το συγκεκριμένο αδίκημα έχει πολλές διαβαθμίσεις και πληθώρα νομολογίας για αυτό δεν αρκεί η μελέτη του νόμου και η ερμηνεία επί αυτού για τη πλήρη γνώση του, αλλά αποτελεί ένα από τα αδικήματα που χρειάζονται βαθιά γνώση του ποινικού δικαίου.