Νόμιμη Μοίρα 

Η νόμιμη μοίρα . Ο θανών δεν επιτρέπεται να αποκλείσει από τη κληρονομιά με τη διαθήκη του, τους στενούς συγγενείς του. Ως εκ τούτου οι εγγύτεροι συγγενείς του θανόντος, έχουν δικαίωμα στη νόμιμη μοίρα τους στη κληρονομιαία περιουσία, καθώς με το θανόντα είχαν στενή συγγενική σχέση και συνδέονταν με δεσμούς αίματος ή γάμο.

Δικαίωμα στη νόμιμη μοίρα

Δικαίωμα στη νόμιμη μοίρα έχουν τα τέκνα του θανόντος, οι γονείς του και ο/η σύζυγος του, οι οποίοι θα πρέπει να λάβουν εκ της κληρονομιάς το μισό από όσο θα λάμβαναν επί εξ’ αδιαθέτου διαδοχής, αν δεν υπήρχε δηλαδή διαθήκη. Στη νόμιμη μοίρα συμπεριλαμβάνεται το σύνολο της περιουσίας του κληρονομουμένου και συνιστά το άθροισμα των ποσοστών, σε κάθε περιουσιακό στοιχείο της κληρονομιάς. 

Μπορεί όμως η νόμιμη μοίρα να περιοριστεί και σε συγκεκριμένο περιουσιακό αντικείμενο, το οποίο θα έχει οριστεί στη διαθήκη του θανόντα και θα εξασφαλίζει το ελάχιστο προβλεπόμενο περιουσιακό ποσοστό, ανάλογο της νόμιμης μοίρας. Ο δικαιούχος της νόμιμης μοίρας θα πρέπει να γνωρίζει, πως θα πρέπει να αναγνωριστεί το δικαίωμά του με δικαστική απόφαση, ώστε να δύναται να διεκδικήσει τα δικαιώματα του στη κληρονομιαία περιουσία.

Μάλιστα θα πρέπει πάντα να έχετε υπόψιν, πως ο νόμος θέτει σύντομες προθεσμίες για την ενάσκηση της αγωγής καθώς σκοπός του νομοθέτη στο κληρονομικό δίκαιο είναι η ταχεία διευθέτηση των κληρονομικών εκκρεμοτήτων. Κάποιος μπορεί να εγκατασταθεί κληρονόμος, είτε εκ διαθήκης, είτε εξ αδιαθέτου. Εξ’αδιαθέτου καλούνται για τη κληρονομιά του θανόντος οι πιο στενοί συγγενείς του,σύμφωνα με το εκ του δήμου εκδοθέν πιστοποιητικό στο οποίο ήταν καταχωρημένος ο θανών.

Τα πρόσωπα που αναφέρθηκαν και αποτελούν τους στενότερους συγγενείς του θανόντος, θα λάβουν ως κληρονομιά τη νόμιμη μοίρα που αποτελεί αναγκαστική κληρονομική διαδοχή, σύμφωνα με το κληρονομικό δίκαιο. Επισημαίνεται πως μόνο σε περίπτωση που ο θανών άφησε με διαθήκη τη περιουσία του, ενεργοποιούνται οι διατάξεις περί νόμιμης μοίρας και συγκεκριμένα όταν, είτε δεν άφησε τίποτα στους αναγκαστικούς του κληρονόμους, είτε αν άφησε μέρος της περιουσίας που είναι μικρότερο από τη νόμιμη μοίρα που τους αναλογεί, ήτοι λιγότερο από το μισό του ποσοστού που θα λάμβαναν εξ’ αδιαθέτου.

Για να διεκδικήσει ο νόμιμος μεριδούχος το ποσοστό της νόμιμης μοίρας που του αναλογεί, θα πρέπει να πραγματοποιήσει την αγωγή περί κλήρου. Στο δικόγραφο της συγκεκριμένης αγωγής θα πρέπει ο νόμιμος μεριδούχος να επικαλεστεί, το γεγονός του θανάτου του κληρονομουμένου, το κληρονομικό δικαίωμα που έχει σύμφωνα με  τη συγγενική σχέση που τον συνδέει με τον κληρονομούμενο και στην οποία βασίζει την κλήση του στην κληρονομιά ως  νομίμου μεριδούχου, το γεγονός πως τα επίδικα κινητά και ακίνητα αποτελούν κληρονομιαία αντικείμενα, να αναφερθεί πως παρακρατούνται από τον εναγόμενο, να περιλαμβάνεται η διαθήκη βάσει της οποίας προσεβλήθη η νόμιμη μοίρα του μεριδούχου και φυσικά θα πρέπει να αναλύει το ποσοστό του στη νόμιμη μοίρα, εκ του συνόλου της κληρονομιάς.

Πως υπολογίζεται όμως η νόμιμη μοίρα;

Aρχικά, για να υπολογισθεί η νόμιμη μοίρα που αναλογεί σε έναν μεριδούχο, θα πρέπει να αποτιμηθεί η αξία του συνόλου των αντικειμένων της κληρονομιάς κατά το χρόνο του θανάτου του κληρονομούμενου, αφού προηγουμένως αφαιρεθούν τυχόν χρέη του θανόντος καθώς και τα έξοδα της κηδείας του. Το σύνολο αυτό αποτελεί τη λεγόμενη πραγματική κληρονομιά. Στο σύνολο αυτό προστίθενται οι παροχές του κληρονομούμενου προς τους μεριδούχους ή τρίτους με την αξία που είχαν κατά το χρόνο που πραγματοποιήθηκαν.

Τέτοιες παροχές έχουν συνήθως τη μορφή της δωρεάς ή της γονικής παροχής. Το σύνολο αυτό συνιστά τη λεγόμενη πλασματική κληρονομιά. Με βάση τη πλασματική κληρονομιά, υπολογίζεται η νόμιμη μοίρα του μεριδούχου.

Αναλυτικότερα, σχηματίζεται ένα κλάσμα που έχει ως αριθμητή τη πλασματική κληρονομιά και ως παρονομαστή την αξία των στοιχείων της πραγματικής ομάδας εκ των οποίων ο νόμιμος μεριδούχος, θα λάβει το εκ του νόμου απαιτούμενο ποσοστό ώστε να συμπληρωθεί η νόμιμη μοίρα του επί της κληρονομιάς. Σε περίπτωση που η πραγματική κληρονομική ομάδα δεν επαρκεί για να συμπληρωθεί το ποσοστό της νόμιμης μοίρας που αναλογεί στο νόμιμο μεριδούχο, οι παροχές που πραγματοποίησε ο διαθέτης όσο βρισκόταν εν ζωή μπορούν να ακυρωθούν, με την αγωγή μέμψης άστοργης δωρεάς, η οποία θα πρέπει να ασκηθεί εντός δύο ετών από το θάνατο του διαθέτη.

Οι προϋποθέσεις για τη συγκεκριμένη αγωγή είναι οι ακόλουθες: 1)να υπάρχουν αναγκαίοι κληρονόμοι, δηλαδή πρόσωπα που συνδέονται στενότατα με τον θανόντα που είναι ο/η σύζυγος, τα τέκνα του και οι γονείς του, 2) να υφίσταται προσβολή της νόμιμης μοίρας, δηλαδή οι νόμιμοι μεριδούχοι να μη λαμβάνουν ούτε το μισό της εξ’ αδιαθέτου κληρονομικής διαδοχής, 3) να διαπιστώνεται αδυναμία να καλυφθεί το ποσοστό της νόμιμης μοίρας που αντιστοιχεί στο νόμιμο μεριδούχο, από τη πραγματική κληρονομιά καθώς είχαν πραγματοποιηθεί γονικές παρόχες/δωρεές από το θανόντα όσο ζούσε και 4) να υπάρχει άστοργη δωρεά εξ’ αιτίας της οποίας προσβάλλεται η νόμιμη μοίρα εντός δέκα ετών από το θάνατο του διαθέτη, που να μην ήταν απόρροια ιδιαίτερου ηθικού καθήκοντος ή λόγων ευπρέπειας.

Συμπερασματικά

Συνοψίζοντας, η νόμιμη μοίρα αποτελεί το θεσμό του κληρονομικού δικαίου σύμφωνα με τον οποίον προστατεύονται οι στενοί συγγενείς του θανόντος, από το να βρεθούν χωρίς να λάβουν ούτε το μισό που θα λάμβαναν άμα υπήρχε εξ’ αδιαθέτου διαδοχή. Για να διεκδικήσει ο νόμιμος μεριδούχος το ποσοστό της νόμιμης μοίρας που του αναλογεί, θα πρέπει να ασκήσει δια του δικηγόρου του την αγωγή περί κλήρου.

Σε περίπτωση που η εναπομείνασα περιουσία δεν επαρκεί για τη κάλυψη της νόμιμης μοίρας, λόγω δωρεών ή γονικών παροχών του θανόντος εντός δέκα ετών από το θάνατό του, ο νόμιμος μεριδούχος δύναται μέσα σε προθεσμία δύο ετών από το θάνατο του κληρονομούμενου να προβεί σε αγωγή μέμψης άστοργης δωρεάς, ώστε να ακυρωθούν οι πραγματοποιηθείσες δωρεές και να συμπεριληφθούν στη νόμιμη μοίρα του μεριδούχου.